Ванзатова Гэрэлма Ринчинимбуевна,
Улаан-Үдэ хотын 32-дохи һургуулиин
буряад хэлэнэй багша
 
ТЕМЭ: ГЛАГОЛОЙ САГ
3-дахи класс
 
    Зорилго: Глаголой сагтай, залгалтануудтайнь һурагшадые танилсуулха; шэнэ мэдэсэеэ бэхижүүлхэ, холбоо хэлэлгэ хүгжөөхэ.
    Хэрэгсэл: глаголой сагай таблица, магнитофон, компьютер, аудиокассета, глобус, жэлэй 4 сагай зурагууд, станцинуудай нэрэнүүд.
    Хэшээлэй ябаса
    I. 1. Эмхидхэлэй үе. Амаршалга, хэшээлэй зорилгонуудтай танилсалга.
        2. Абяануудые бэхижүүлгэ. Дифтогнуудые ба удаан аялгануудые зүбөөр үгүүлхэ. Аудиокассета шагнуулха, хэды дахин дабтуулха, хэлүүлхэ.
    Алтан далитай элеэ
    Агаар далайн онгосодол
    Аятай һайханаар элеэл,
    Аяар дээгүүр ниидээл.
    3. Аман хэлэлгэ хүгжөөлгэ.
    — Ши хэдыдэхи класста һуранаш?
    — Шамда миисгэй бии гү?
    — Намартаа набшаһад ямар үнгэтэй болодог бэ?
    — 12 жэлнүүдые нэрлэжэ шадаха гүш?
    — Мүнөөдэр газаа дулаан гү?
 
    II. 1. Багша һурагшадай мэдэсэ асуудал табижа шалгана.
    — Ямар үгэнүүдые глагол гэжэ нэрлэдэг бэ?
    — Глаголнууд ямар асуудалнуудта харюусадаг бэ?
    — Самбар дээрэ бэшээтэй үгэнүүд сооһоо глаголнуудые олохо, мэдүүлэлнүүдые, холбуулалнуудые зохёохо.
 
    2. Багша таблица хэрэглэн шэнэ темэтэй танилсуулна.
 
Үнгэрһэн саг
 
 
Юу хээб?
Яагааб?
-аа, -ээ, -оо
-ба, -бэ, -бо
уншаа, бэшээ,
уншаба, бэшэбэ
Мүнөө саг
Юу хэнэб?
Яанаб?
-на, -но, -нэ
уншана, бэшэнэ, ошоно
Ерээдүй саг
Юу хэхэб?
Яахаб?
-ха, -хо, -хэ
уншаха, бэшэхэ, ошохо
 
    2. Багша шэнэ темэеэ бэхижүүлэн «Жэлэй дүрбэн саг» гэһэн аяншалга-наада эмхидхэнэ, нааданай дүримүүдтэй танилсуулна (компьютерна презентаци хэрэглэлгэ).
 
    1-дэхи станци «Зун»
    Багша слайд харуулна. Наран шангаар шарана, сэсэгүүд ургана, шубууд дуулана, үхибүүд уһанда тамарна.
    Жэлэй ямар саг бэ? Зун.
    Глобус дээрэ хододоо зун байдаг газарнуудые харуулна. Халуун зумнай үнгэрөө. Үнгэрһэн сагай глаголнуудые хэрэглэн зун тухай хөөрэлдөө эмхидхэгдэнэ.
    — Зундаа газаа дулаан гү?
    — Зундаа газаа халуун гү?
    — Зундаа хаана амараабши?
    — Зундаа Байгал далай ошоо гүш?
    — Ши һонин ном уншаа гүш?
    — Шинии эжы хаана амарааб?
    — Ши уһанда тамараа гүш?
    — Шинии аба уһанда тамараа гү?
 
    2-дохи станци «Намар»
    Багша слайд харуулна. Газаа бороо ороно, наран шангаар шаранагүй, һалхин үлеэнэ, үхибүүд һургуулидаа ошоно. Жэлэй ямар саг бэ? Намар. Нээрээшье, мүнөө газаа намарай саг ерэнхэй. Бидэ зундаа амараад, һургуулидаа һурахаяа ерээбди.
    Һурагшад мүнөө сагай глаголой асуудалнуудые, залгалтануудые дабтана. Даабари: Текст уншаад, точконуудай орондо мүнөө сагай глаголнуудые табиха, ород хэлэн дээрэ оршуулха.
         Наран дулаанаар ……………… Һургуулиин газаа олон зон …….. Аялга дуунууд ……………………. Багшанар үхибүүдые ………………Хон-хон-хон гэжэ хонхо …………………… Һурагшад багшанартаа баглаа сэсэгүүдые ……………………… Тэдэ бултадаа хэшээлнүүдтэ ………….
    (шарана, ябаа, ерээ, амаршална, бэлэглэнэ, хараа, жэнгирнэ, уншаа, сугларна, абаа, зэдэлнэ, дуулаа, ороно ).
 
    3-дахи станци «Үбэл»
    Багша слайд харуулна. Хүйтэн һалхитай, шуургатай, жабартай жэлэй ямар саг бэ? Багша хододоо хүйтэн байдаг газарнуудые глобус, карта дээрэ харуулна. Уданшьегүй газаамнай үбэл ерэхэнь. Энэ станцида бидэ ерээдүй сагай глаголнуудые хэрэглэхэбди.
    Даабари: Мэдүүлэлнүүд соо глаголнууд мүнөө ба үнгэрһэн сагта байна. Эдээниие ерээдүй сагта табиха.
    Үхибүүд санаар ябана. Минии эгэшэ конькигаар халтираа. Шэнэ жэлэй һайндэр болоо. Жабар Үбгэн бэлэгүүдые асарна. Уһа голнууд зузаан мүльһөөр хушагдана. Һалхин шангаар үлеэгээ. Би Улаан-Баатар үбэлэй амаралтада ошооб.
 
    4-дэхи станци: «Хабар»
    Багша слайд харуулна. Саһан хайлана, ногоон ургана, үдэр ута болоно. Жэлэй ямар саг бэ? Һэрюун намар, хүйтэн үбэл үнгэржэ, дулаан хабар ерэхэ. Энэ станцида багша, хоёр-гурбан бэрхэ һурагшад журналистнууд шэнгеэр бэшэ һурагшадһаа интервью абаха.
    — Жэлэй ямар сагта дуратайбши?
    — Зундаа газаа ямар байдаг бэ?
    — Намартаа газаа ямар байдаг бэ?
    — Үбэлдөө хаана наададагбши?
    — Намартаа байгаали ямар болодог бэ?
    — Хабартаа газаа ямар байдаг бэ?
 
    III. Хэшээлэй түгэсхэл
    Багша хэшээлэй дүнгүүдые гаргана, сэгнэлтын тэмдэгүүдые табина. Гэрэй даабари үгэнэ: жэлэй нэгэ саг зураад, мүнөө, үнгэрһэн, ерээдүй сагай глаголнуудые хэрэглэн 4-5 мэдүүлэлнүүдые зохёохо.