5. ОРФОЭПИ

Орфоэпи гээшэ үгэнүүдые зүбөөр үгүүлжэ хэлэхэ тухай һургаал болоно.

Хэлэлгын абяанай үгүүлбэри бэшэмэл үгүүлбэри хоёр илгаатай байдаг. Манай буряад бэшэгэй гү, али литературна хэлэн Хори нютаг хэлэндэ үндэһэлэн зохёогдоһон юм. Тэрэнэй ёһоор зарим абяануудые зүбөөр үгүүлхэ дүримүүдые тэмдэглэе.


5.1. ТҮРГЭН АЯЛГАНУУДЫЕ ҮГҮҮЛЭЛГЭ

а) Үгын эхин үеын түргэн аялганиие тодоор үгүүлхэ: хада, олон, эхэ, бухал, бүлэг г.м.

б) Үгын эхин үеһөө саашанхи үенүүдэй түргэн аялгануудые тодо бэшээр үгүүлхэ: хараха, хонохо, будаха, бэшэхэ, нүхэлхэ г.м.

в) Үгын һууриин түргэн аялган зарим залгалтануудай урда байхадаа үгүүлэгдэдэггүй: гэндэхэ (бэшэхэдээ – гэнэдэхэ), мэднэ (бэшэхэдээ – мэдэнэ), хэлнэ (бэшэхэдээ – хэлэнэ) г.м.

УДААН АЯЛГАНУУДЫЕ ҮГҮҮЛЭЛГЭ

а)Үгүүлхэдээ: бии (бэшэхэдээ – би), шы (бэшэхэдээ – ши), таа (бэшэхэдээ – та), бүү (бэшэхэдээ – бү) г.м.

б) Үгын эхинэй ж, ш, с хашалгануудай һүүлээр удаан ы аялган абяае үгүүлхэ, теэд бэшэхэдээ орфографиин ёһоор удаан ии үзэг бэшэхэ: жыганаха (бэшэхэдээ – жииганаха), жыхэ (бэшэхэдээ – жиихэ), жырэг (бэшэхэдээ – жиирэг), сыдэгэр (бэшэхэдээ – сиидэгэр) г.м.