2. ҮГЫН УДХА

2.1. ҮГЫН УДХА. ҮГЫН ЛЕКСИЧЕСКЭ БОЛОН ГРАММАТИЧЕСКА УДХА.
ГАНСА БОЛОН ОЛОН УДХАТА ҮГЭНҮҮД

Үгэ гээшэ ямар нэгэн ойлгосо тэмдэглэһэн абяануудай бүридэл болоно.

Үгын ойлгосо тэмдэглэһые удха гэнэ. Нэгэ удхатай үгэнүүдые ганса удхата үгэнүүд гэдэг. Хэдэн ондоо удхатай үгэнүүдые олон удхата үгэнүүд гэдэг. Жэшээнь: аарсан, айбала, айлшан, алирһан, балга, ганжар, гараг, даари, дабһан, дүрөө, ерүүл, ёрхо, жабар, жэдэхэ, зайһан г.м. үгэнүүд ганса удхатай байхадань, үе гэһэн үгэ хүнэй мүсын хоорондохи үе нэрлэнэ, үе гэһэн үгэ хүнэй наһанай саг нэрлэнэ, үе гэһэн үгэ хүнэй үбһэ сабшаха үе нэрлэнэ, ажалай сүлөөгүй үе нэрлэнэ. Үгын үе гэжэ байха. Үгэ соо хэдэн аялган бэ, тэды үе байдаг. Энээнһээ үе гэжэ үгэ дүрбэн удхатай гэжэ харанабди.

Үгын лексическэ болон грамматическа удха

Үгын бодото үйлэ болон байдал нэрлэһэн удхые лексическэ удха гэнэ. Жэшээнь: юумэн – ном, үйлэ – унша, шанар – сагаан, шэнжэ – зорюута, холбоо – болон, ажаглал – магад г.м.

Үгын хэлэлгэ соо орожо, бусад үгэнүүдтэеэ харилсан хубилһан удхые грамматическа удха гэнэ. Жэшээнь: юумэн – гэрэй, үйлэ – ябажа, шанар – һайнаар, шэнжэ – жаргалтай, холбоо – тиигээд, ажаглал – нилээд г.м.

Үгэ толи соо байхадаа, лексическэ анхан удхаараа абтан тэмдэглэгдэһэн аад, хүнэй хэлэлгэ соо хэрэглэгдэдэг. Бусад үгэнүүдтэеэ холболдон харилсахын тула, грамматическа түхэлөө хубилгана, үгэ гаргадаг болон үгэ хубилгадаг зохилдолой, хамаадалай, найралдалай г.м. залгабаринуудые болон залгалтануудые абана.

Жэшээнь: Үгын лексическэ ба грамматическа удха:

Буряад үгэнүүд удхаараа ганса болон олон удхатай үгэнүүд, сэхэ болон шэлжэһэн удхатай үгэнүүд, синонимууд, антонимууд, омонимууд гээд илгарна.