3.2 АНХАН БОЛОН ГАРАҺАН ТЭМДЭГЭЙ НЭРЭНҮҮД

Мүнөөнэй хэлэндэ ондоо үгэһөө гараһан гэжэ илгараагүй, үндэһөөрөө гү, али анхан һууряараа байһан тэмдэгэй нэрэнүүдые анхан гэнэ.

Жэшээнь: хара, сэсэн, амар, шуран, шэнэ, жэжэ, шанга, һайн, бэрхэ, дулаан, хурса г.м.

Мүнөөнэй хэлэндэ ямар нэгэн ондоо үгэһөө суффикснуудай хүсөөр гараһан тэмдэгэй нэрэнүүдые гараһан гэнэ.

Жэшээнь: уулата, зүрхэтэй, уһалиг, мяхаша, бэерхүү, хүсэрхэг, алтаншуу, хэрэггүй, ухаансар, арадахи, модохир, эрэлхэг, ядуу, аймхай, тулюур, малтамал, таамаг, булангир, шуурхай, биирхүү, мууса г.м. юумэнэй, тэмдэгэй, тоогой, түлөөнэй нэрэнүүдһээ, үйлэ, дайбар болон бусад үгэнүүдһээ элбэг суффикснуудай хүсөөр гараһан байдаг.

ТЭМДЭГЭЙ НЭРЭНҮҮДЭЙ ЗАЛГАБАРИНУУДЫЕ ЗҮБ БЭШЭЛГЭ

1. -та, -ша, -лиг г.м. суффикснуудай хүсөөр тэмдэгэй нэрэнүүдэй гарахада, юумэнэй нэрэнүүдэй һүүлэйнь н хашалган унадаг: хорон – хорото, дуун – дуута, модон – модолиг г.м.

2. Удаан аялганаар эхилһэн суффикснуудай хүсөөр тэмдэгэй нэрын гарахада, һууриин һүүлэй түргэн аялган унадаг: тойро – тойруу, яда – ядуу, були – булюу г.м.

3. Хоёрһоо дээшэ үетэй үйлэ үгын һуурида -ма, -хай суффикснуудые залгахада, урдаа р, л хашалгантай түргэн а, о, э һүүл унадаг: ногоороо – ногоормо, анхила – анхилма, бутара – бутархай, түүрэ – түүрхэй г.м.

4. -гар гэжэ суффиксын хүсөөр тэмдэгэй нэрэ гаргахада, үйлэ үгын һууриин һүүлэй удаан аялган болон дифтонгнууд түргэн аялган болошодог: нахии – нахигар, хотой – хотогор, һарбай – һарбагар г.м.