БЭЛЭГ ТАБИЛГА

Гэрэл зураг: Наталья Уланова

Хадаг табяад, барюулха мал тухайгаа лаб табаа хэлсэжэ дүүргэһэнэй хойно бэлэг табилга гэжэ болодог һэн. Басаганай эхэ эсэгэ нютагайнгаа зониие болзорто үдэртөө уриһан байдаг бэлэй. Тэдэнь 50-60 хүн, баяшуулайда һаа, 100-шье хүн байжа болохо. Иигээд байхадань, хүбүүнэй эхэ эсэгэ хоёр хэдэн хүнтэй ерэхэ юм. Басаганай эсэгэ зонойнгоо тоое хараада абажа, хэдэн толгой хони, баян хүн һаа, адууһа алажа, шарууһа бэлдэдэг байгаа. Худа урагуудаа гэртэ оруулжа сайлуулаад, үбэл, зуншье һаань, газаа дүхэригтэ уридаг һэн. Дүхэригэйнгөө тон хүндэтэй газартань (дунда) хоёр талаһаа хоёр үбгэн түрүүнүүдые һуулгадаг юм. Эдэнь хадаа хуримые толгойлхын тулада зорюута уригдаһан хүндэтэй үбгэд юм. Тэдэ хоёрой баруун гар тээнь бүһэтэниие, зүүн гар тээнь эхэнэрнүүдые һуулгаха гуримтай. Хоёр талын зон һэлгэлдээд һууха ёһотой юм. Хоёр худанууд үбгэн түрүүнүүдэй зүүн гар тээ зэргэлээд һууха. Иигэжэ һуухадань, шарууһан табигдажа, табаг мэдүүлэлгэн болодог һэн. Төөлэй эдилгэн дээрээ хоёр үбгэн түрүүнүүд «та баригты, та баригты» гэлдээд, үни удаан арсалдаха ушарнууд бологшо бэлэй. Ерэһэн худа урагуудай түрүү эхилхэ ёһотой юм. Теэд тэрэнь нүгөө үбгэнһөө оло дүү байхадаа, төөлэй барижа үгэнгүй, арсаан болодог һэн.

Шарууһан дүүрэжэ, табагай хуряагдаад байхада, хүбүүнэй эсэгэтэн эрэшүүлдэ хадаг, эхэнэртэ пулаад, худагыдаа тэмээнэй нооһоор орёоһон сагаан сай (хирпиисэ сайн дүрбэнэй нэгэн) бэлэг баридаг юм. Ехэ баяшуул бэлэгэй түрүү гэжэ нэгэ мори (аманай мори гэжэ нэрлэдэг), хомой архи, һэеы гэрэй нэгэ хана (һаал хана), нэгэ һэеы гэхэ мэтэ юумэнүүдые асаржа үгэдэг байгаа.

Хүбүүнэй эсэгэ бэлэгүүдээ урдаа табяад, тэдээнһээ абажа, өөрынгөө талын хүбүүдээр худа урагуудтаа барюулдаг юм. Тиихэдэнь басаганай эсэгэ бэлэгүүдынь хаража, тиимэ хүндэмнай тиимэ бэлэг баримаар гэжэ һаналаа хэлэжэ, хажуудань һуудаг һэн. Хоёр худагынаршье баһал энэ мэтээр бэлэгээ хубаадаг байгаа юм.

Лодон ЛИНХОВОИН