БАСАГА ХҮРГЭЛГЫН ХУРИМ

Бэриин айлшалалгын хуримай һүүлээр хүүхэнэй гэртэхин үхинэйнгөө эд бараа, энжыень бэлдэжэ түхеэрнэ. Басага хүргэлгын хуримда ошоходоо хүүхэнэйнгээ эд бараа абаашалсана. Олон мори тэргэдэ эд барааень ашаад, энжэ болохо адуу малыень туугаад, басагаяа хүргэжэ олон хүн ошоно.

Хүбүүнэй талынхид тахилгатай уулын гү, али нэгэ уһа голой хажуудахана байжа, сагаан эдеэ, һэрюун ундатай угтана. Тиимэ уулзалган дээрэ урагууд ерэжэ ябаһан хүнүүдһээ һурадаг: «Таанадууд хаанаһаа ябаһан, хаана хүрэжэ зориһон хүнүүд гээшэбта?» Тэдэнь харюусадаг: «Бидэнэр тиимэ нютагай, тиимэ хэрэгтэй, тиимэ нэрэтэй газар зорижо ябаһан хүнүүд гээшэбди, таанар бидэндэ туһа хүргэжэ шадаха гээшэ гүт?» Тэндэ угтажа байһан угтаашадынь иигэнэ: «Тиимэ һаа, ехэл һайн, бидэнтнай эгээл таанадые хүлеэжэ байһан урагуудтнай гээшэбди». Айлшад үреэлээ айлдажа, ундыень барижа, эдеэ хоолһоонь ама хүрэжэ, танилсажа хөөрэлдөөд, хүбүүнэй гэртэхиндэ ошоно. Угтаашад айлшадаа һуулгаад, он жэл, адуу малай тарган тобир, амгалан һайн хаһа тухайгаа хөөрэлдэнэ. Эдеэ хоолоо барилсажа бага зэргэ һууһанайнгаа удаа урагууд хүүхэнэйнгээ эд бараа, энжэ юуень тушаана. Нэн түрүүн хүүхэнэйнгээ оро дэрыень заһажа табина. Энэ үедэ «Дэрэ буляалдаха» гэһэн наада хоёр талаһаа залуушуул эхилнэ. Угтажа байһан хүбүүд дэрыень буляаха гэхэ, ерэһэн айлшад буляагдахагүй гэжэ оролдохо, буляажа диилээгүй һаа, мүнгэ, алта үгэжэ, худалдажа абаха зэргэтэй болоно. Тэрэ дэрэ соо элдэб зүйлэй юумэ хээтэй. Нааданай һүүлдэ тэрэниие хубаажа тараана. Оро дэрэ хуряаһан хүнүүд хүрьгэн хүбүүндээ алха барюулжа, ажалаа һайн бүтээжэ ябахыень үреэнэ, мүн басагандаа гоёхон хайша үгэжэ, үхибүүдэйнгээ хубсаһа хунар оёжо байхыень хүсэнэ: «Алха бариха хүбүүтэй, хайша бариха хүүхэнтэй боложо ябаарайгты».

Бэриин бараа хуряажа, энжэ гунжыень тушааһан хүнүүд нэрыень нэрлэжэ, тоогынь тодорхойлжо, худа худагыдаа тушаажа, үреэл табина:


Асарһан бараамнай арьбан боложо,

Алта мүнгэн абдараарнь дүүрэжэ,

Табан хушуун малнай

Тала губииень бүрхөөжэ,

Тоһон сагаан эдеэниинь

Торхо һабаарнь дүүрэжэ,

Энэ һайхан нютагтаа

Эрхимын айл боложо һуугаарайгты!


Бэриингээ бараа тушаалганай һүүлээр айлшад ерэһэн хэрэгээ дүүргэнэ. Эндэ хурим эхилнэ.


Тимофей МЕНЖЕГИЙН


<< гэдэргээ гаршагсаашаа >>