ЯҺАТА МЭЛХЭЙ ҺАРМАГШАН ХОЁР
Эртэ сагта яһата мэлхэй нэгэ хадын хүндыдэ мүлхижэ ерээд, тэндэ байдаг һармагшантай уулзажа, нүхэд болобо. Мэлхэйн нүхэрөө үргэлжэ ябахадань, һармагшаниинь жэмэс суглуулдаг һэн ха. Үдэшэндөө олзоёо амтархан эдижэ, хани халуун нүхэд ёһоор үдэр хоногуудые үнгэргэбэ.
Нэгэтэ яһата мэлхэйн уһа голоо эрьежэ ошоходонь, гэргэниинь уур сухал боложо:
— Хуурай газараар иимэ удаан хаагуур зайгуултана гээшэбши? — гэжэ асууба.
— Бишни нэгэ хадын хүндыдэ һармагшантай танилсаад, алим жэмэсээр хүндэлүүлжэ, һонин үльгэр хөөрэлдэжэ үни болошоолби даа, — гэжэ мэлхэйн хэлэхэдэ, гэргэниинь: «Энэмни эмэ һармагшантай танилсаа байна», — гэжэ бодоод, ехээр үбшэлһэн хэбэр харуулжа, гэнтэ ёоложо оробо.
— Барһамни, үбдэшөө гүш? Яажа туһалхабиб? — гэжэ мэлхэй мэгдэбэ.
— Һармагшанай зүрхэ эдибэл, үбшэнһөө эдэгэхэ гүүлэһэн байнаб, — гэбэ эмэ мэлхэй.
— Үү, тиигэбэл бишни нүхэрһөө абажа болохо бшууб, — гэжэ эрынгээ хэлэхэдэ:
— Зүрхэеэ хармалха байгаа һаань, наашань дахуулжа ерээрэй, — гэжэ эмэнь захиһаар үлэбэ.
Яһата мэлхэй һармагшанда ошожо: «Нүхэр, алим жэмэсээр хүндэлдэгэйшни түлөө харюудань бишни гэртээ шамайгаа уринам», — гэбэ.
— Теэд бишни далайн уһанһаа ехэ айдагби, — гэжэ һармагшанай хэлэхэдэ, яһата мэлхэй айхабтар гомдобо.
— Хани халуун нүхэдбди гэлдэдэг аад, харахан гэрэймни богоһо алхажа, минии үхибүүдые хараха, һамгантаймни мэндэ хэлсэхэ дурагүй, мэхэлхэ сэдьхэлтэй байһаншни харамтай, — гэжэ мэлхэйн голхорходо, һармагшан уряалынь тогтообо.
Мэндэеэ хэлсэхэ аргагүй үбшэн эмэ мэлхэйе һармагшан харахадаа, тэрэниие ехэ хайрлажа, ямар аргын хэрэгтэйе нүхэрһөө асууба.
— Үбшэндэнь һармагшанай зүрхэн туһалха гэһэн юм, — гэжэ яһата мэлхэй хэлэбэ.
— Ай даа! — гэжэ һармагшан гэмэрбэ. — Шимни хуурай газар дээрэ байхадаа хэлээгүй аад, энэ нойтон соо иигэжэ мэдүүлхэшни муу байна. Бидэ, һармагшад, замда ябахадаа зүрхэеэ модоной оройдо хадагалдаг зантайемнай мэдэдэггүй гээшэ гүш? Түргэн гэдэргээ бусажа ябаябди!
Яһата мэлхэй һармагшаниие нюрган дээрээ һуулгажа, далайе тамаран гаража, хадын хүндыдэ асарба. Һармагшан үндэр модоной орой өөдэ заажа:
— Зүрхэмни тэндэ үлгөөтэй. Ши амаяа ангайлгаад, нам тээшэ үлыгөөрэй. Зүрхэеэ шэдэхэдэм, алдажа бү орхи, — гээд, дээшээ абиран гарашаба.
— Зай, бэлэн гүш? — гэжэ һармагшан адха соогоо хоргооһолоод асууба.
— Алеэ наашань! Алеэ! — гэжэ мэлхэйн ангалзан байхадань, һармагшан адхаар дүүрэн хоргооһоёо ама руунь шабадан шэдэжэрхибэ. Мэлхэйн хахан турьян байхада:
Хурса бэлиггүй һаамни, хайран наһанһаамни хахасааха байбалши. Хараһаар байтаршни хорлолгоһоошни мултарха хурдан ухаата мэргэн байналби. Алаг зүрхэнэймни орондо аргал хоргооһыемни амасааш даа, — гэжэ һармагшан дуулаһаар мододой мүшэр намаа дээгүүр дүүлиһээр далда орон ошобо.
Хорото бодолойнгоо үйлэдэ нэрбүүлһэн яһата мэлхэй һармагшанһаа үһөө нэхэхэ зорилготой хадын хүндыдэхи байра тээшээ яараба.
Һармагшан агы нүхэндөө бусажа ябахадаа холоһоо: «Хадын хонгилой эмгэ-ээн!» — гэжэ оогложо, мэлхэйн ерэһэн, үгые мэдэхые хүсэбэ. Бэеэ нюуһан мэлхэй анир гарабагүй. «Тэрэ эмгэн үгы гээшэ», — гэжэ шангаар дуугараад, һармагшан гэдэргээ тэхэришэбэ. Хоёрдохи үдэшэнь һармагшан ерэжэ, тэрэл асуудалаа дабтаба. Харюу баһал дуулдабагүй. Гурбадахи үдэшэеэ һармагшан ерэжэ, мүнөөхил асуудалаа һураба. Агы соо хоргодоһон мэлхэй иигэжэ бодобо: «Намһаа урда хадын энэ хүндыдэ нэгэ амитан ерэдэг байба гээшэ. Һармагшанай ооголходо харюусаха аад, минии байһые мэдээд абяа үгэнэгүй», — гэжэ бодоод:
— Яһата мэлхэйн бэрибэ-еэ! — гэжэ хашхарба. Абяаень дуулаһан һармагшан агыһаа холодоод: ерээдүйе шэнжэлэн мэдэгшэ сэсэндэ тоотой, үнгэрһые үзэжэ ойлгогшо тэнэгтэ тоотой, уулын хүндыгэй хүнэй амаар үгүүлбэл ёротой, удааржа эндэ байнгүй арилбал зохисотой, — гээд, һармагшан үдхэн шэрэнгитэ ой руу бусалтагүй ошоһон гэхэ.
Муу нүхэр хорото хэрэг үйлэдэхэеэ хэзээдэш һаатадаггүй, тэрэнэй үгэдэ орожо, тодхорто бү дайралда. Сэдьхэлээ хододоо һэргэлэн абажа ябаха тухайда хэлэгдэһэн үльгэрэй удха энэ бэлэй.
Ринчен НОМТЫН
| << гэдэргээ | гаршаг | саашаа >> |