ЗУЛА ХУРАЛ

Хэжэнгын “Даша Лхумбулинг” дасанда Зула хурал хурагдаба. Энэмнай жэлдээ нэгэ дахин хурагдадаг 6 ехэ хуралнуудай нэгэн болоно. Зула хурал хадаа Богдо Зонхобын тагаалал болоһон үдэртэ зорюулагдадаг юм. Дже Зонхобо монгол литээр үбэлэй эхин һарын 25-да «Сандуйн-жуд» гү, али «Нюусын хуряангы үндэһэн» гэжэ дандарын ёһоной номой 10 дугаар бүлэгые айлдажа байгаад, нирваан үзүүлһэн гэлсэдэг.

Зонхобо хадаа шара малгайтанай гэхэ гү, али гэлэгба шажанай үндэһэ һуури табигша мүн. Хэдэн галабуудай урда тээ гэгээрэл олоһон, найман ехэ бодисадануудай нэгэн Манжушриин хубилгаан гэжэ тоологдодог.

Манай галабта брахманай хүбүүн боложо тэрэ түрэһэн юм. Тэрэ жаахан хүбүүн байхадаа, Будда Шакьямуни Бурханда болор эрхи үргэл болгожо барихадань, Бурхан багша шабидаа иигэжэ абаралдаһан гэхэ: «Ананда! Энэ мүнөө намда болор эрхи үргэгшэ хүбүүхэн минии ном эдэгээгшэ болохо. Ерээдүйдэ минии шажанай доройтон харанхылха үедэ хойто зүгэй гэгээн гэрэл оруулжа, судар тарни хоёрые зохилдуулһан шажан дэлгэрүүлхэ. Тэрэ «Һайн оюунта» («Лубсан Дагба») гэжэ нэрэтэй гэлэн болон мүндэлжэ, «Түгэс баясхаланта» (түгэдөөр «Гандан») гэһэн хиид байгуулжа, шажан дэлгэрүүлжэ, амитанда саглашагүй туһа үзүүлхэ».

Иигэжэ Бурхан багша уридшалан мэдэжэ, хэлэн зүгнэн, өөрынгөө дотор шаби Маудгальянада нэгэ сагаан бүреэ үгэжэ, хойто зүгэй Түгэдэй саһата уулада нюулгаһан гэдэг.

Хожом, үнэхөөрөөшье, Бурхан багшын зүгнэн хэлэһэнэй ёһоор гэгээн түрэлтэ Богдо Зонхобо Лубсан-Дагба саһата Түгэдэй орондо Гандан хиидые байгуулхадаа, тэрэ Шакьямуниин нюуһан сагаан бүреэ оложо, гэлэгба ёһоной хурал номоо хуража эхилһэн түүхэтэй.

Тиимэһээ гэлэгба ёһоной хиидэйхид үглөө бүри хуралаа эхилхэдээ, сагаан бүреэгэй дуу гаргажа, номоо хуража эхилдэг. Нээрээшье, судар тарни хоёрые ёһо соонь зохилдуулһан тула Богдо ламын малгайн үнгынь газаа талань шара, дотор талань улаан байдаг. Гэлэгба гэдэгынь «буянай ёһотон» гэһэн удхатай үгэ юм.

Богдо Зонхобын дэлхэй дээрэ мүндэлхэ болоходо юрэ бусын үзэгдэлнүүд болоһон гэхэ.

Манжушриин оршодог Утайшань уулаһаа нэгэ лама танай гэртэ байрлахамни гээд, гэртэнь оробо гэжэ эсэгэнь зүүдэлбэ. Баһа нүгөө зүүдэндээ Очирвани тэнгэриһээ ялагар ошор шэдэжэрхихэдэнь, тэрэнь һамгандань орошобо гэжэ зүүдэлһэн байна.

Эхэнь алтан Арьяабаалын дүрэ тэнгэриһээ буужа, толгойнь оройгоор орошобо гэжэ зүүдэлбэ. Бүри түрэхынгөө урда тээхэнэ нэгэ сагаан хүбүүхэн хүхэнэйнь үүдэ болор түлхюурээр нээнэ, харин улаан басагахан тэрэниие аршаанаар угаана гэжэ зүүдэлээ һэн ха.

Тэрэнэй түрэһэн үдэрынь гал тахяа жэлэй арбадахи һарын арбанай үдэр 1357 ондо гэдэг. «Зонхобо» («Хүдөөгэй мангирай хүнды» гэжэ газарта түрэжэ, тэрэ нютагайнгаа нэрээр «Зонхобо» гэжэ нэршэһэн ха. Зонхобын хүмүүнэй бэе оложо, дэлхэйн хүрьһэн дээрэ унаһан газартань сагаан зандан модон ургаһан юм. Тэрэ модоной набшаһан бүхэндэ, үйһэ холтоһондонь 100 мянган бурханай дүрсэ үзэгүүд гараад байдаг ха. Тэрэ зүгтэ сагаан зандан дээрэ һүзэгтэ зон субарга бариһан, хожомоо тэндэнь Гумбум гэжэ ехэ дасан дуганай хото болоһон юм.

Амдо гэжэ Зүүн-Хойто Түбэдэй газарай лама Дондуб-Ринчин гээшэ хоёртойхон Зонхобые хүбүүшэлэн абаад, бага наһанһаань үзэгтэ оруулжа эхилһэн түрүүшынь багша байгаа.

7 наһатайдаа гэсэлэй һахилда хүртэжэ, Лубсан-Дагба гэжэ һахилай нэрэтэй боложо, энэл нэрээрээ олондо мэдээжэ болоһон юм. Зонхобын 16 хүрэхэдэнь, Дондуб-Ринчин багшань тэрэниие Дундада Түбэдэй бурхан шажанай ехэ һургуулитай газарнуудаар ном шудалхыень эльгээһэн байна. Зонхобо Түбэд ошожо, олон тоото ехэ хиидүүдэй орёо номуудые үзэбэ, айхабтар шуналтайгаар элдэб эрдэмэй багшанарта заалгаба.

Зургаан жэл гэрһээ гараһан хойнонь эхынгээ: «Гэртээ бусажа, нюураа харуула», — гэхэдэнь, «Энэ дэлхэйн юумэн бүхэн мүнхэ бэшэ, эхэ зургаан хамаг амитанда гансал туһатай юумэн Бурхан багшын һургаал байна, энээниие сүлөөгүй, саашань үзэхэмни», — гэжэ тэрэ гэртээ ошохо аргагүй, өөрынгөө дүрэ зураад, гэртэхиндээ эльгээһэн, намтай уулзабаб гэжэ һанагты гэжэ захиһан түүхэтэй.

Түрүүшын үедэ Түбэдэй ехэ шажанай түбэй ламанар залуу Зонхобые: «Ундуугай үндэр хамарта», «Садахагүй хомхой шаби», — гэжэ дээрэлхэдэг байба. Зөөри багатай, эдеэгээ буйлуулжа эдихэ сүлөөгүй дээрэһээ Зонхобо үдэр бүри таниха нүхэдэйнгөө гэртэ орожо эдеэлдэг, үл хоол залгадаг һэн ха. Тиихэдэнь «Манайда эдеэлнэ, манайда баһа эдеэлнэ», — гэлдэжэ, тэдэнь гайхалдаад, Зонхобые туршаха гэжэ булта нэгэ үдэр эдеэлхыень гэр гэртээ уриба. Тэрэ үдэр хэлсэһэнэйнгээ ёһоор, тэдэнь сугларжа, бэе бэеһээ һурахадань, бултанайдань Зонхобо эдеэлһэн байба. Нэгэ сагта айл бүхэндэ хоол бариһан байхадань, энэмнай манайнгаа туршалга мэдээд, бэеэ олон болгоод үзэгдэхэ шадалтай ехэ хүн байна гэжэ тэдэнь залуу Зонхобые хүндэлдэг болоо һэн ха.


Д. АЮРЖАНАЕВА,
“Хэжэнгэ” һонин, 2009 оной декабриин 17


<< гэдэргээ гаршагсаашаа >>