ЭСЭГЭ ЭХЫН АША ХАРЮУЛХА ЁҺО ОРШОБО

«Үйлын үри тухай» хөөрөөнһөө уламжалаад, хэн нэгэндэ туһатай байха аалам гээд, «Эцэгэ эхэ-иин ачи харигуулху ёсон орошибай» гэһэн уншалгын оршуулгые хабсаргабаб. Энэ зохёол хадаа «Фабрики наследниковъ Сумкина № 7» гэжэ 2-дохи хуудаһандаа сохимол тамгатай, дээгүүрнь түбэд, доогуурнь хуушан монгол ёһотой фабрична (типографска гэжэ уншая! – Ц. Д.) үзэгүүдээр гонзогорнууд саарһанууд дээрэ барлагдаан ном байна.

Эхэ бэлиг бараамид (парамит) хиигээд нюуса тарниин айн мүрөөр эсэгэ эхэ зургаан зүйл амитан бүгэдые зүг хизаар мэдэгдэхэгүй оршолоной далайн ударидан айладагша буянай садануудта үгэдэмүй! Тэбшэл онол бүгэдын эсэстэ хүрэһэн тогоологсон Бурхан! Мунхагай харанхые арилгагша зула дээдын ном! Эндүүрэлгүй замай нүхэрэй дээдэ хубарагтай бүгэдэ амитанай этигэл хиигээд, абарал болон үйлэдэгты! Заха хизаар мухаргүйн саг нэгэнһээ сансарын орон – энээни хилгэмэл хобоо мэтэ эрьемүй..

Эсэгэ эхэ болоогүй амитан заримуудшье үгы. Тэрэ сагта аминһаашье эрхилэн үйлэдэһэн туһын хэмжээлшэгүй ашын харюуе ямар мэтээр хэмжэмүй? Тэрэнэй ашын харюуе номой ёһоор бусааха болтогой! Абаралай орон хуурмаггүй лама шухаг дээдэ айлад, идам тантрын дүрбэн аймагай бурханай суглаан айлад! Саглашагүй гэрэлтэ хиигээд, нюдөөр үзэлүүлэгшэ этигэл айлад! Зоригдохо орониинь нирваанай орондо тэдэ соёрог!

Һарын нюурай арбан хүрэтэр бэедээ хадагалан, нарайлһанһаа (хойшо) үдэр һүнигүй бэеын элшэдэ няалдуулан, эрхэлүүлэн дуудаха энэрхын шэглэхыгээр хүхэнэй үһөөр тэжээгээд, нойр хоол хоёроо таһалан, сэдьхэлшэн, шандамани мэтэ сахиһан – тэрэнэй ашын харюуе номой ёһоор бусааха болтогой! Абаралай орон хуурмаггүй лама шухаг дээдэ айлад! Идам тантрисай дүрбэн аймагай бурханай суглаан айлад! Саглашагүй гэрэлтэ хиигээд, нюдөөр үзүүлэгшэ этигэл айлад! Тусхайлан орониинь нирваанай орондо тэдэ соёрог!

Үбдэхэ зобоходо, намһаа өөһэдөө үбдэхые тэдэ шэлэмүй. Үхэхэ болоош һаа, намһаа тэдэ өөһэдөө үхэхые шэлэмүй! Магнайдахи нюдэн гү, али досоохи зүрхэн мэтээр хайрлаһан хэмжээлшэгүйе хүлисэхын сүлөөгүйе, хүүгэд дангинараа ямараар хайрлаһые, хаанааһаа мэдэмэй тэрэнэй ашын харюуе номой ёһоор харюулха болтогой! Абаралай орон хуурмаггүй лама шухаг дээдэ айлад! Идам тантрисай дүрбэн аймагай бурханай суглаан айлад! Саглашагүй гэрэлтэ хиигээд нюдөөр үзүүлэгшэ этигэл айлад! Тусхайлан орониинь нирваанай орондо тэдэ соёрог!

Задар хорхой мэтые хүн болгожо, дээдэ номые бүтээхын сүлөө ушаралта һайн шүтөөниие үгөөд, бэлгэ түгэлдэр лама дээдын дэргэдэ хүргэжэ, туһа амгалан гарахын орон – шажанай үүдэ руу оруулжа, нэн хойтын һайн амгалан бүхэнэй үндэһые байгуулһан – тэрэнэй ашын харюуе номой ёһоор бусааха болтогой!

Хилэнсэ хиигээд зоболон бусадай муу үгэ түрүүтэниие хайхаралгүй шамдуунаар сошордуула. Бүтээн эд таваар түгэс эдлэл бүгэдэеэ үмэдхэл үгэхые намда үгэхэдөө, ашатын хэрэг бүтээһэн мэтэ бинсагуулан түрэгшэ – тэрэнэй ашын харюуе номой ёһоор бусааха болтогой!

Олдоһон эд таваарые бидэндэ орхижо, хуряаһан хилэнсэ онолые эсэгэ эхэ өөһэдөө эгүүрһээр эхэ зургаан зүйл загуурдиин орон аминаа жаргалан, зоболон ямар мэтээр амсаһыень хэн мэдэмүй? Эдихэ эдэйнь хубиие хойноһоонь эльгээхэ ёһон үгы – тэрэнэй ашын харюуе номой ёһоор бусааха болтогой!

Хамта нэгэнээ шогложо, наадан энеэдэн түгэс эдлэл дэлгэрһэнээ ашата нүхэсөөд, туһалхые эгэрэн аад лэ, гэнтын үхэлэй эзэн Эрлиг хахасуулжа, танигдахагүй загуурдиин хабшалда гансаарые хүтэлхэдэ, сагаанай буянһаа ондоо эрьехэ орон үгы – тэрэнэй ашын харюуе номой ёһоор бусааха болтогой!

Харюудань туһа хүргэхэ шадал хомор болобошье, сансарта баһа-баһа тэнэһэнэй абьяасаар шубуун хиигээд хүрэһэн арьяатанһаа инагшаадшье, өөрын хүбүүндэ асарха заяанда түрэмүй. Ёһо тэрээгээр хэдэн дахин саглашагүй ашаар түрэһэн – тэрэнэй ашын харюуе номой ёһоор бусааха болтогой!

Түрэхэ, үхэхэ гээшэ түрүүн эсэсгүйн оршолондо амитан нэжээд нэжээдээр өөрынгөө эхэ боложо, хүхэнэй һү уулгаһаниие хамталан үйлэдэбэл, айладагша шадагшаар айладажа, үнэниие номлобой – тэрэнэй ашын харюуе номой ёһоор харюулха болтогой! Олохые бэрхэ сүлөө ушаралта хүмүүнэй наһаяа хилэнсээр барагдуулбай. Эд таваар эдлэхын жаргаланиие амсангүй, дээдэ номые бүтээхын зай үгэ олоогүй – тэрэнэй туһын харюуе бүтээхэ ээлжээн намда тулаба – тэрэнэй ашын харюуе номой ёһоор бусааха болтогой!

Бэе, зарлиг, сэдьхэлэй шүтөөниие бусаагаад, тахил үргэхэ ба хубарагуудай аймагта хүндэлэлгые айладхажа, зан уряал үгүүлэл сударай аймагые уншаха хиигээд, мүргэл эрхил амиие абарха үгэхэдэ үгэльгэ үгэхэ түрүүтэн, буян али үйлэдэһэни – тэрэнэй туһада зорюулан, тэрэнэй ашын харюуе номой ёһоор бусааха болтогой!

Шагшаабад тиин арюун олониие соносоһоной таряалан һайн. Хилэнсэтэй ниилээгүй хүрэнгэ бүхэли сэбэрые, нэрэ хиигээд алдар, хүсэл үгы таһалхы сэдьхэлээр бүтээгдэһэнэй гурбан нүхэрлэл тиин хүү арюун буянай үрые эсэгэ эхэ зургаан зүйл амитанай туһада зорюулан тэрэнэй ашын харюуе номой ёһоор бусааха болтогой!

Гурбан орон оршолоной хотоло түгэс алиншье, зүрхэгүй зүүдэнэй баяр хурим мэтэ, дээдэ гурбанай нигүүлэсхы үнэн ехын хүсөөр муу заяа оршолоной түрэхы үүдые таалан соёрхо!

Тусхайлбал, орон гасаланта амитаниие нигүүлэсхыгээр үзэгдэн – тэрэнэй ашын харюуе номой ёһоор бусааха болтогой! Абаралай орон хуурмаггүй лама шухаг дээрэ айлад, идам тантрын – дүрбэн аймагай бурханай суглаан айлад! Саглашагүй гэрэлтэ хиигээд нюдөөр үзүүлэгшэ этигэл айлад!

Хэмээһэн энэ (ном) хадаа һүзэгэй хэшээл түгэлдэр Рабжамба Гончик Самдуб гэгшэ эсэгэ эхын аша харюулха ёһон нэгэн хэрэгтэй хэмээлгэхэ зарада өөрын ном тиин арюун нэгэниие бүтээгээ һаа, бэе тэжээһэн эсэгэ эхэдэ ашыень харюулхын дээдэ тэрэ мүн болобошье, тэрэнэй дүри дурдаха тухайда хиигээд, нүгшэгсэмни дурадхаха түрүүтэнэй сагта сэдьхэл охирон үйлэдэхэ энэ мэтэ болоо һаа, туһатай гэжэ һанажа тойн Гончиг Данбии Думваагай дарыда үгүүлһэн бэшэгшэ хадаа аграмб Гончиг Гүнзэн болой.

Цырен-Дулма ДОНДОГОЙ