ҺАРЫН ТООРИЛОЙ 28 ОДОД


Солбон

Гарагуудай думпраг (долоон хоног) бүхэндэ үдэр бүри нүлөө үзүүлдэгынь харуулаад, хоног бүхэндэ ондо ондоогоор нүлөөлдэгынь элирүүлэе. Манай мэдэхын, Һарын шэнээр, Нара Һара хоёр хамтараад, газарайхидта болоод, бүмбэрсэг дэлхэйн суранзан мандалда (магнитное поле) ехэ нүлөө үзүүлнэ. Тэрэ үедэ Газарнай тахяагай үндэгэншүү түхэлтэй, Нара, Һарын зүг руу шүрбын татаад ябаха.

Тиигэжэ Газарай хатуу гадарынь түбыгөөд, үдэрэй тэн байһан талань һунан татаха. Газарай эрьелдэхэдэ, түбыһэн нюрууниинь эрьелдээн соонь зөөн урилдаг. Түбэгэрыньшье даа оройдоол дүшөөд сантиметр юм. Харин далайн нюруу ехээр татагдан хөөрэдэг.

Хэдэн хоногой үнгэрхэдэ, Һара, Наранай сэхэ тохёолгон үнгэржэ, тэдэнэй хамтын нүлөө бага болодог.


Мягмар

Ябаһаар Һара, Газарай нүгөө талада гараад, маанадта түхэреэн боложо харагдахадаа, манай дэлхэйе Наранһаа нүгөө тээшэнь татажа эхилхэ.Тиихэдэнь манай бүмбэрсэг гонзод гэжэ гуаа (дыни) шэнги түхэлтэй болодог.

Тиигээд Һара хуушаржа эхилхэдээ, Газарай замай урдань һагад гараад, манай оршодог дэлхэйн ябадал түргэдэһэн мэтэ байдаг. Иигэжэ гушан хоног соо Һара Газарые тойрожо, нэгэ эрьелдэнэ. Тэрэ ябадал соогоо Һарымнай зам хори найман одо мүшэдэй ордоной наагуур гарана. Яахадаа хори найман одоной ордон болоноб гэхэдэ, бүмбэрсэг Газарнай нэгэ байрада байдаг бэшэ, гушан хоног соо жэлэйнгээ ябадалай арбан хоёр хуби гаталдаг юм.


Пүрбэ

Нэгэн шэнэһээ арбан табан болотор Һара Газараа “хүлеэн” татажа дахаһан шэнги ябадаг тулань Һарын шэнэдэ дабхар үдэр тудадаг. Бидэндэ шэнэ Һара харагдахадаа, Газараймнай дахуул холохон үлөөд ябана гээшэ. Энэ үедэ тэнгэриин Һара халта удаахан шэлжэрнэ. Тиимэһээ дабхар үдэрнүүд байдаг ха юм. Арбан зургаанһаа гуша хүрэтэр Һара Газарай замай урдуур хүндэлэн гараад, халта дүтүүр аад, түргэн үнгэрнэ. Тиигэжэ монгол литын үдэрнүүд дабхар байдаг, үдэрынь алгад тоологдодог юм.

Жэшээнь, монгол һара дабхар зургаатай гү, али дабхар дүйсэнтэй (үндэр гурбан) гү, али хоёр арбан гурбантай байһан аад, гэнтэ хори нэгэгүй гү, али гушагүй байдаг.


Һарын хиртэлгэ, 1975 он

Үдэрнүүдэй дабталга (ямар нэгэ һарын үдэрнүүдэй хоёр үдэр соо 18-най үдэр байлга), үдэрнүүдые алгад абалга (23-най үдэрһөө гансата 25-най үдэрэй ерэлгэ) Солбон, Мягмар, Пүрбэ гэдэг гарагуудай дүтэшэг гү, али тохёолдоһон хаһада үзэгдэдэг.

Һара Газарые тойроод ябахадаа, 28 ододой ордоной наагуур гаража, амитад, ургамалда дэлхэйн суранзан мандал хори найман ондоо нүлөө үзүүлнэ. Энээн дээрэһээ баһа нэгэ шухала ушар ойлгохо хэрэгтэй. Һара гушан хоног соо Газарые тойроходоо, заабол эдындэнь, тэдындэнь (жэшээнь, арбан табанда) нэгэ адляар жэл бүри, һара тудам суранзан мандал нүлөөлжэ шадахагүй. Юундэб гэхэдэ, алибаа гараг тэрэ үдэрнүүдтэ, тэрэл зандаа тудадаггүй. Һара Газарые 28 хоног соо эрьедэг һаань, гарагуудынь онсо үдэрнүүдтэ һара бүридэ тудаха һэн.

Гэбэшье һара бүридэ жэлэй хугасаа соо үдэр гарагуудынь адли байхаяа һанадаг. Энэ ушарые урданай сэсэн мэргэшүүл шудалаад, зурхай зохёоһон юм.

“ЯРУУНА” һонин, 1991 оной 8 һарын 29

<< гэдэргээ гаршагсаашаа >>