ДУМПРАГАЙ ДОЛООН ГАРАГ

Замбуулинай байгуулалта тухай
эртэ урдын зурхайшадай һургаалһаа

Манай бүмбэрсэг дэлхэйдэ эгээ дүтэ оршодог гараг хадаа һара мүн болоно. Гадна һара хадаа газарай дахуул гэгдэдэг. Газар Һара хоёр Нара тойроод эрьелдэдэг. Газар болон Һарын замай газаа талаар Нара тойродог тон дүтын гараг (планетэ). Жэжэ Улаан, түбэдөөр Мягмар, (Улаан Нюдэн гэһэн удхатай), европынхёор Марс гэдэг болоно. Газар Һара хоёрой замай досоо талаар Наранда аһан дүтэ гарадаг Түргэн Улаан, түбэдөөр Һагба, европынхёор Меркурий гараг юм. Мягмарай саагуур гороотой гараг Томо Ялагар, түбэдөөр Пүрбэ, баруунайхяар Юпитер мүн. Газарай замбуулиндахи замай досоо ябадалтай гараг Солбон, түбэдөөр Баасан, европынхёор Венерэ, самгарди (санскрит) хэлээр Сугар гэгдэдэг. Томо ялагарай саагуур Нара тойродог Хэшэгэй гараг хадаа түбэдөөр Бимба, баруунайхяар Сатурн болоно.

Һагба

Уран

Нэрлэгдэгшэ долоон гараг хүн түрэлтэндэ, амитанай болон ургамалай аймагуудта тон ехэ нүлөө үзүүлдэг юм. Энэнь жэл тудам, һара бүри, думпраг (долоон хоног) бүхэндэ, үдэр, хоног бүри, саг бүхэндэ таһалгаряагүй үргэлжэлдэг. Урда сагай зон хорёод мянган жэлэй саанаһаа, үгышье һаа, бүри урда тээнь одо мүшэдэй байраяа һэлгэлгэ адаглан, байраяа һэлгэдэг ододые онсолон илгаруулһан байна гээшэ. Байраяа һэлгэдэг мүшэд ямар бүлэг мүшэдтэ дүтэлнэб? “Зайгуул” одо мүшэдэй алинтай, юунтэй тохёоходо, юунэй хирэ (үе, хаһа) туданаб, тэрэнь сагай уларилда, амитанай аймагта ямараар нүлөөлнэб? Ямар үдэр, ямар гарагта, хэдынэй сагта хурдан солбон, ухаатай сэсэн, уймар тэнэг хүнүүд түрэнэб, амитанай, ургамалай аймагуудта эдэ бүгэдэ ямар хубилалта хэнэб? Хүнүүд энэ мэтээр адаглан тэмдэглэжэ, гарагууд, одо мүшэд ямар ээлжээтэйгээр хүнүүдтэ, ан амитадта, байгаалида үдэр бүриин нүлөө үзүүлнэб гэжэ ойлгоод, тусхай дүримөөр гарагуудые һубарюулан табяад, үдэр хоногуудые тодорхойлдог болоһон юм. Иигэжэ табигдаһан гарагууд гэхэдэ, Нима, Дабаа, Мягмар, Һагба, Пүрбэ, Баасан, Бимба болоно. Эдэ долоон хоногой һубаряан Түбэдтэ, Англида, Монголдо, Энэдхэгтэ, Буряадта адли байдаг юм.

Гараг нэгэ (воскресени) – Нима (Наран), Сандэй (англ.). Энэ үгэ “Наранай үдэр” гэһэн удхатай юм. Гараг хоёр (понедельник) – Дабаа (Һара), Мондэй (англ.). Энэ үгэ “Һарын үдэр” гэһэн болоно.

Бямба

Пүрбэ

Гараг гурба (вторник) – Мягмар (Марс), гараг дүрбэ (среда) – Һагба, (Меркури), гараг таба (четверг) – Пүрбэ (Юпитер), гараг зургаа (пятница) – Баасан (Венерэ), гараг долоо (суббото) – Бимба (Сатурн). Англи хэлэн дээрэ энэ үдэр Саттидэй гэдэг юм. Иихэдээ “Сатурнын үдэр” гэһэн удхатай болоно.

Эдэ гарагууд иимээр һубарижа, өөһэд өөһэдын тусхай үдэрнүүдтэ Газарай хамаг амин бодосто ээлжээлэн нүлөөлнэ бэшэ, булта таһалгаряагүй нүлөөлдэг юм. Гэбэшье тэдэ өөһэд өөһэдын тон хүсэтэй үдэрнүүдтэй. Тэдэл үдэрнүүдтэ гарагуудай нэрэнүүд үгтэһэн байха.

“ЯРУУНА” һонин, 1991 оной 8 һарын 29

<< гэдэргээ

гаршаг

саашаа >>