ДҮРБЭДҮГЭЭР БҮЛЭГ


409

Энэ хадаа минии садан гэжэ

Бүгэдэндэ элирхэй бү харуула.

Атаархагшад эрсэ хүн мэтэ

Һалгахын хойноһоо оролдохо.


410

Энэ хадаа минии дайсан гэжэшье

Хүн бүхэндэ бү дуулга.

Хорлохо сэдьхэл баригшад

Тэрэ дансантай нүхэсэжэ хорлохо.


411

Хэрбээ дайсан мүн болбошье,

Ехээр хоро бү хүргэ.

Тэрэ хадаа үһөөгэй дүлэнэй

Улам бадархын түлэшэ мүн.


412

Хэрбээ ураг садан мүн болбошье,

Ерэхэ бүридэнь бү тахи.

Нэгэнтэ һаба, эдеэн таһараа һаань,

Хорото ягша мэтэ уриннаха.


413

Хэрбээ дайсан мүн болбошье,

Үлүү бү хилэннэ.

Сагай хубилал магад үгы тула

Хожом садан болохошье байха гээшэ.


414

Хэды ураг садан мүн болбошье,

Нюуса үгэеэ бү хэлэ.

Хэрбээ дайсан бололсоо һаа,

Тэрэшни зүрхэнэй һудалые гартаа бариха.


415

Хэрэггүй ба шадалгүй шэрүүн үгые

Үһөөтэ дайсандаашье бү хэлэ.

Дотороо үһөөгэй гал бадарбашье

Амандаа утааень гаргахагүй хэрэгтэй.


416

Зөөлэн уян үгэнүүдые

Дайсандаашье ирагуугаар хэлэ.

Тэрэ хадаа бусадтай заргалдаха,

Эблэрхэдэшье харша болохогүй гээшэ.


417

Тэрэшэлэн үзэсхэлэнтэй миһэлзэхэ дүрэ

Дайсандаашье үзүүлжэ ханда.

Тэрэшье бусадтай

Заргалдаха ба эблэхэдэ харша болохогүй гээшэ.


418

Зүрхэндөө үһөө барибашье,

Сухалтай нюдөөр бү хара.

Баяртай дүрөөр миһэлзээ һаа,

Дайсадшье эндүүрхэ.


419

Дотороо муу сэдьхэл барибашье,

Газаашань зөөлэн үгэ хүсэлжэ гарга.

Тэрэ хадаа лаб хойнохиие бододог,

Дотороо сэсэн хүнэй ябадал мүн.


420

Сухалдаһан дүрые хэзээшье элилэнгүй

Баясхалангай миһэлзэхы дүрэ харуулжа һура.

Дайсандашье баясхалангай дүрэ үзүүлжэ шадаа һаа,

Тэрэ хадаа эрын эрхим мүн.


421

Баярлаһан дүрэ харуулжа сэдьхэлһээ шадаагүй һаа,

Уужам оюутанай хойноһоо дууряа.

Бусадта мэдүүлэн үгы дууряажа оролдоо һаа,

Өөрын шанар мэтэ болохо.


422

Хэрэггүй омог бардам ёһые

Бусадта хэзээшье бү үзүүлэ.

Үһөөрхэлдэхэ шалтагаан үгыгээр

Хабаагүйшүүлшье дайсан боложо болохо.


423

Өөрынгөө зүрхэ үгы зангыешье

Бусадта эли бү харуула.

Һахалтай эхэнэр гэжэ мэдээ һаа,

Бүгэдэ баһамжалха.


424

Өөрынгөө хүсэ шадал багатай байһанаашье

Бусадта эли бү үзүүлэ.

Тэрэнииешье хүнэй хүрэг айбала мэтэ

Баһамжалхые оролдохо.


425

Тэрэшэлэн ёһодо үзэгдөөгүй

Үлүү ехээр номгоноо хэтэргэжэ бү яба.

Ёһодо үзэгдөөгүй номгониие хэтэргээ һаа,

Адагуусан мэтэ зараха болохо.


426

Хара сэдьхэлтэй муу хүнүүдтэй

Хэзээшье бү үһөөрхэлдэ.

Хорото һомоной үзүүрһээ

Баатар мүн болбошье, холо зайлаха хэрэгтэй.


427

Муу сэдьхэлтэ хүнүүдэй зүйлнүүдһээ

Уурлаһан дайсанһаа мэтэ һэрэмжэлэн яба.

Муу сэдьхэлтэнэй үһөөгүй аад лэ,

Үһөөтэй мэтэ хорлохонь үзэгдэдэг.


428

Садан шэнгеэр үзэгдэбэшье,

Муу сэдьхэлтэнээр садан болон барилдабабди гэжэ бү этигэ.

Бусадай эдеэень эдижэ наада наадаһанай эсэстэ

Тэрэнэй гэмые үгүүлэгшэ зарим үзэгдэдэг.


429

Муу һаналтанай муу хүнэй сэдьхэлые

Хоёр эритэ хутага мэтэ бодо.

«Аа, мэдэхэгүй, аа, мэдэхэгүй» гэжэ башалаад,

Муушалхын хүрэнгэ табиһан үзэгдэдэг.


430

Олон хүнүүдтэй наадахын сагта

Һэрэмжэгүйгөөр гэмтэ үгэ алдахаяа хина.

Хорото сэдьхэл зүрхэндөө баригшад

Тэрэ үгөөршье мэсэ хэхэ.


431

Садантаяа үгэ, сэдьхэлээрээ зохилдоно гэжэ һанабашье,

Гэмтэ үгэнүүдые бү үгүүлэ.

Тэрэшье багахан сухалдаа һаа,

Тэрэ үгөөр мэсэ хэхэ.


432

Муу сэдьхэлтэ хүнтэй наадахын сагта

Гэмтэ үгэ бү алда.

Гэм гаргахын һаналаар нааданай тэрэ үгые

Хөөргэн дуулгаха зарим үзэгдэдэг.


433

Муу һаналта зонуудай зүйлдэ

Хододоо газааһаа үзэсхэлэнтэй, доторынь шангаар ханда.

Дайсанда байтагай, садандашье

Тэрэ ёһон маша зохисотой мүн.


434

Ууртай дайсанайнгаа эрдэмые

Буса хүнүүдтэ үргэлжэ дуулга.

Хэрэлдэхэ, эблэхэ ба илаха, илагдаха – бүхэндэшье

Тэрэ ёһон маша зохилдохо мүн.


435

Зүрхэнһөө үһөөдэлдэһэн дансануудһаа

Аажам, һэрэмжэгүй бү һуу.

Суглуулһан эдүүдые буляахаһаа гадна

Амииешни буляахын аюул ехэ.


436

Үһөөдэлдэһэн дайсан шадал багатай болбошье,

Тэрэниие баһамжалан бү үйлэд.

Хэрбээ нүхэсэлтэй ушараа һаа,

Шадал багатаншье сүлөө заб олохо.


437

Тэмсэлдэгшэ дайсан тэнэг болбошье,

Тэнэг хэмээн бү баһамжала.

Эд түгэлдэр тэнэгүүдэй мунайд ябадал

Аянга мэтэ аймшагтай.


438

Бусадта һүнөөлгэхэм гэжэ һэжэглээ һаа,

Нэгэ ехэ хүсэтэниие абарал болгон шүтэ.

Хаанай ганса элшые

Олоороошье яажа диилэхэб.


439

Бусадай хүсэн шадал ба эди эрдэмые

Шэнжэлэнгүй бу тэмсэлдэ.

Гал руу харайһан эрбээхэй мэтэ болохын

Гэнэ ехэ байха.


440

Асари хүсэ, шадал ехэтэй дайсануудтай

Бү тэмсэлдэ.

Хэрэг үгы ба туһа үгы байха аад,

Өөрөө гэмтэхэ болохо гээшэ.


441

Муу һаналта, муу сэдьхэлтэ хүнүүдтэй

Хэзээшье бү тэмсэлдэ.

Муу һаналтай хүнэй муу сэдьхэл

Хутагын эри мэтэ аймшагтай мүн.


442

Тэрэшэлэн өөрын ороной

Олон хүнүүдтэй бү тэмсэлдэ.

Тэрэ хүн өөрын орондо байһан аад лэ,

Орон үгы мэтэ болохо.


443

Үһөөлдэлдэхын шалтагаан үгы

Хэрэг үгышүүлтэй бү тэмсэлдэ.

Тэрэ хадаа лаб ойн доторхи

Хэрзэгы арьяатан мэтэ болохо.


444

Тэрэшэлэн асара ёһо буруу

Доодошуултай бү тэмсэлдэ.

Илаашье һаа, илагдаһан мэтэ болохо,

Тэрэ өөрөө доодошуулай тоодо орохо.


445

Баһа өөртэшни туһалагшадтай

Бү тэмсэлдэ.

Илаха, илагдаха, али мэтэ бологшье,

Тэрэ хүниие бүгэдэ тэбшэхэ.


446

Яабашье бусадтай тэмсэлдэхые хүсөө һаа,

Өөрөө эди эрдэм түгэлдэр боложо оролдо.

Эрдэм бүхэниие элитэ түгэсөө һаа,

Тэмсэл үгыгээршье булиха болохо.


447

Өөрөө хүсэ шадал түгэсэн үгы

Бусадтай тэмсэлдэхэеэ бү яара.

Зэбсэггүй, нюдарга тэдыгээр

Ухаан түгэлдэр хэн нэгэн байлдаанда орохо аал?


448

Илажа шадахаяа лаблаагүй һаа,

Дайсангуудтай бү тэмсэлдэ.

Гэдэһэ доторынь гаргажа шадахагүй һаа,

Хубсаһыень хахалдаггүй баатарай ёһо мүн.


449

Хэзээшье сагайнь тудаагүй тэрэ хүрэтэр

Дайсаниие малгай мэтэ хүндэлхэ хэрэгтэй.

Хэрбээ сагтаа хүрөө һаань,

Али зохисотойе үйлэдэхэ мүн.


450

Зүрхэнһөө тэмсэлдэхые хүсөө һаа,

Тэмсэлдэнэб гэжэ хэзээдэ бү үгүүлэ.

Тэмсэлдэхээ орохын урид

Саагуур дарагдахын аюул ехэ.


451

Бусадтай хүсэ шадалаа тэмсэлдэхын сагта

Өөрынгөө хатуу зүрхэеэ бү һуладха.

Айгаад һула оршоходоо

Илаһанай жаргалые олохонь холо болохо.


452

Тэрэшэлэн бусадтай тэмсэлдэхын сагта

Һэрэмжэтэй ба оролдосотойгоор эршэдэ.

Оролдосотой ба һэрэмжэтые

Ехэшүүлэйшье булиха бэрхэ гээшэ.


453

Тэмсэлдэ бодото дээрээ оробошье,

Дары ямар хирэ болохые мэдэһээр байжа үйлэдэ.

Яабашье тэмсэлдэхэнь бэрхэ гээшэ һаань,

Зайлахые мэдэхэ гээшэ бэлигтэнэй ёһо мүн.


454

Бусадта булигдахаб гэжэ һэжэглэн мэдэрээ һаа,

Илажа шадаха бусадһаа һуралга хэ.

Омог ба баяр дуршал дэлгэрээхэ,

Тиигээд хүсэ ба бүхэ зүрхэнэй хатуужал тэжээхэ.


455

Хэрбээ бусадые илаа һаа,

Илаһанай хэнгэргэ ехээр бү дэлдэ.

Нэгэтэ илагдаһан хирээ

Шара шубуунай нюдые түнхиһэн гэдэг.


456

Шэрүүн үйлээр дайсанаа илаа

Сэдьхэлээ амар уужам бү һуу.

Тэрэнэй үһөөтэ сэдьхэл

Улам арьбадахань лаб гээшэ.


457

Тэмсэлдэһэн дайсанаа зөөлэн үгөөр

Зүрхэсүүлэн дарахые дээдэдэ бодо.

Үһөөгүйгөөр илаха – тэрэ хадаа

Илалта бүгэдын дундаһаа дээдэнь мүн.


458

Лаб хурса үгэнүүдые

Таараагүй сагта бү хэлэ.

Тэрэ хадаа өөрынгөө мэсые

Дайсанай гарта алдаһан мэтэ мүн.


459

Һэжэгтэй хүнүүдтэ миһэлзээд,

Лаб үгы үгэ хэлэ.

Тэрэ хадаа оёор гүнзэгы

Далай мэтэ шинии хирэ зангые мэдэхэгүй.


460

Бусад хорлохонь гэжэ һэжэглээ һаа,

Арга гаргажа ехэ хүсэтэ мэтын дүрэ үзүүлэ.

Зуудаг нохойн ойро ерэхэ сагта

Урдаһаань гүйгөө һаа, тэрьелхэньшье үзэгдэдэг.


461

Хүсэ ехэтэ дайсануудта

Абарха ба түшэглэхэ садан олон мэтэ үзүүлэ.

Хүсэ ехэтэнэй үүдэнэй нохойешье

Хүнүүд сохихо, зандахаяа сээрлэдэг гээшэ.


462

Хүсэ багатай ба хүсөөр адли дайсануудта

Өөрөө хүсэ ехэтэй мэтэ үзүүлэ.

Тэмсэлдэл үгыгөөршье митаруулдаг гээшэ

Мэргэн аргатын ябадал мүн.


463

Мэргэнби гэжэ эрэмшэһэн дайсанһаа

Бэрхэтэй оронуудые нэгэ хэдые һура.

Зүрхыень хорото һомоной тудаһан мэтэ

Тэрэнэй сэдьхэл айха болохо.


464

Дайсан мэтэ үзэгдээшье һаань,

Бусадые өөрөө урид бү хорло.

Хэрбээ урид хорлоһон байгаа һаа,

Хуулиин газар заргалдаха сагтаа булигдаха болохо.


465

Шамайе дарахаб, сохихоб гэжэ

Дайсандаа хэзээшье бү зана.

Минии мүнөө байдал энэ мэтэ тула

Ши хина, нарнла гэжэ дурадхаһан мэтэ болохо.


466

Бусадай шадалые шэнжэлэл үгы илахаб гэжэ

Бардам үгэ бү үгүүлэ.

Ерээдүй тушаа бардам үгэ үгүүлдэг гээшэ

Тэнэгүүдэй ёһон мүн.


467

Хүсэн ба эрдэмэй сог бүрин гүйсэһэн болбошье,

Илахаб гэжэ бардам үгэ бү үгүүлэ.

Илажа шадаха болбошье мии мэтэ

ДУУ Үгы оролдодог гээшэ болгоомжотын ёһон мүн.


468

Илангаяа өөрөө хүсэ шадал үгы байха сагтаа

Хорлохо үгэ хэзээшье аманһаа бү гарга.

Тэрэ хадаа банлдаанай урид

Мухар гартын баатарлиг үгэ шангаар дуугарһан мэтэ болохо.


469

Яабашье тэмсэлдэн шадахагүй сагтаа

Шраман мэтэ номгон һуу.

Дуугай сомсойжо һууһаниие

Хүгшэн нохойнууд һүнөөхэгүй.


470

Дайсанай үбшэн ба зоболонгоор нэрбэгдээд байха сагта

Үһөөгөө бү аба.

Үбшэнтэнһөө үһөөгөө абаха гээшэ һаа,

Хүнэй дүрсэтэ хүгшэн нохой мүн.


471

Хилэнтэ дайсанай һэрэмжэгүйгөөр мартаһан үедэшье

Үһөөгөө бү аба.

Дайсанай унтажа байхадань дараһан болбошье,

Баатар бэшэ гээшэ, хулгайшан мүн.


472

Тэрэшэлэн сухалтай дайсанай

Алхадалаа алдахыеньшье бү хүлеэ.

Тэрэшье уйтан хабшал замай хажууда

Хүлеэжэ маряагша хулгайшан мэтэ мүн.


473

Илаха хүсэтэй болбошье,

Дайсандаа садан мэтэ туһа бүтөө.

Тэмсэлдэхэ түбэггүйгөөршье

Тэрэнэй хорото сэдьхэлые дараха болохо.


474

Муу хүнтэй үһөөрхэлдөө һаа,

Тэрээндээ садан мэтэ туһа бүтөө.

Тэрээнтэй тэмсэлдэжэ илаһанһаа хүбүүгээ мэтэ тэдхээ һаа,

Саашадаа амгалан байха.


475

Ууртай дайсаниие булижа диилэбэшье,

Тэрээндээ ехэнхидээ туһалхые оролдо.

Тэрэнэй үһөөтэ сэдьхэлыешье

Булиха болохо мүн.


476

Дайсанай өөртэйшни эблэрхэеэ зальбараа һаань,

Эблэрэ.

Илажа шадаха болбошье,

Эблэдэг гээшэ дээдэ зоной ябадал мүн.


477

Зүрхэнһөө үһөөдэлдэһэн дайсантаяа эблэбэшье,

Һэрэмжэлэн яба.

Тэрэнэй юун гэжэ һанаха

Сэдьхэлэйнь оёорые хэн үзэбэб?


478

Дайсанай энеэжэ байжа бэлэгүүдые үгэбэшье,

Тэрэниие һэрэмжэлжэ яба.

Загаһашан загаһануудые алахын тула

Гохын үзүүртэ эдеэ үгэдэг гээшэ.


479

Дайсанай зүг барилсагша хүнүүдые

Дайсанай хүбүүн мэтэ һана.

Шамһаа ямар үгэ соносоһон бүгэдэеэ

Тэрэ дайсандаш үгүүлхэ.


480

Өөрыншни талые барилсагша хүнүүдтэй

Аха, дүү мэтэ инаглан яба.

Шамтай нүхэсэжэ, тэмсэлдэ ороошьегүй һаа,

Али һанаһан ба али соносоһон бүгэдэеэ үгүүлхэ.


481

Хэрбээ дайсанай туһалаа һаань,

Хорото сэдьхэл барижа ябаһаншье һаа, тэрэнээ нам болго.

Туһалхаданьшье тэрээнһээ үһөө нэхэхэ гээшэ һаа,

Тэрэ лаб хүн бэшэ мүн.


482

Зүйл бүгэдын дайсандашье

Асарха нигүүлэсхые хэшээжэ бисалга.

Асархын уһые хорлолой галаар диилэдэггүй гэжэ

Буддын номой гол шанарай үнэн ёһо мүн.


483

Энэ хадаа минии дайсан гэжэ

Үдэр һүни бүхэндэ үһөө бү бари.

Дайсан, садан – алинииньшье болон урбахань

Өөрын хүсэнһөө дулдыдаха гэжэ номнодог гээшэ.


484

Тэрэшэлэн хүнэй бүхэли наһан соонь

Үһөө бү нэхэ.

Тэрэшье оёорһоо нүүрһэн мэтэ

Харлаһан һаналтай уладай ябадал мүн.


485

Мэдэхэ үгын ба һэрэмжэ үгын мууе үйлэдэгшэдтэ

Үһөөрхэн бү тэмсэ.

Тэрэ хадаа ухаа мэдэрэл үгы

Хадхууртай модондо сухалдаһан мэтэ болохо.


486

Тэрэшэлэн багахан мууе үйлэдэгшэһөө

Үһөө нэхэн бү тэмсэ.

Ураг саданшье сэдьхэлээ зобохо,

Дайсаншье баһамжалха болохо.


487

Үгүүлһэн үгэ бүгэдын үнсэгтэ

Намайе баһамжална гэжэ бу сухалда.

Амидыгаар үбшэһэн гүрөөһэн мэтэ

Алиндашье тэсэбэри багатай байха.


488

Һэрэмжэгүйн эрхээр бусадтай тэмсэһэн байгаа һаа,

Тэрээнһээ дары доро хүлисэл гуй.

Хожомоошье сэдьхэлдэ бэдьхэ үгы,

Урда хойноһоо үһөөрхэгшэдгүй амар ябаха.


489

Хэрбээ доошо зониие зэмэлээ һаа,

Тэрэнэй сэдьхэлые тэжээжэ хэлэ.

Хорёо соохи нохойтой үһөөрхэлдэжэ

Тэрээндэ хусагдаа һаа, һайхан бэшэ.


490

Тэрэшэлэн бусадай өөрһөөшни

Хүлисэл гуйһаниие хүлеэжэ аба.

Илажа шадахагүйшье байгаад,

Саагуурнь илаһан мэтэ болохо.


491

Бусадай өөртэшни һүгэдэхэ сагта

Шэлэеэ үлүү ехээр бү хүшэлдүүлэ.

Һүгэдэжэ мүргэн байгшашье

Наадалжа шадаха.


492

Дайсан, садан ба дундахи – хэндэшье һайнаар,

Зөөлэн номгоноор ханда.

Үхэрэй эбэр мэтэ хүшэлдэхэ гээшэ һаань,

Тэрэниие хэн нэгэн муушалхагүй аал?


493

Шэнэ эжэллэһэн хүндөө

Ехээр этигэхые бү эртэдүүлэ.

Тэрэнэй гадар дотор хоёрые

Үни удаан шэнжэлжэ үзэһэн хойноо этигэжэ болохо.


494

Юрэ муу хүнтэй инаглажа

Нүхэсэн бү яба.

Муу хүнүүдтэй инаг бололсоһонһоо

Һайн хүнтэй хэрэлдэһэниинь дээрэ гэлсэдэг.


495

Атаархалые сэдьхэлдээ бариһан хүнүүдтэй

Инаг болон бү яба.

Шинии ехэ хэрэгые бүтөөсэгүй гү,

Али тэрэнэй хорлохын гэнэ ехэ бии.


496

Муу һанаатай, муу сэдьхэлтэй хүнүүдтэй

Хэзээшье садан болон бү яба.

Хорото могойе хэды шэнээн тэжээбэшье,

Этигэмээр болохогүй.


497

Хара сэдьхэлтэй хүнэй баярлаһан шарай үзүүлбэшье,

Садан бололсон бү яба.

Тэрэниие Эрлигэй энеэдэн мэтэ

Сэдьхэлдээ бодохо юм.


498

Зарим эрдэм бии байбашье,

Шанар муутай хүнтэй садан болон бү яба.

Нэгэнэй тула зууе алдаа һаа,

Олзоһоо гарзань ехэ.


499

Хулгайша хүнэй энеэбхилэн ерэбэшье,

Тэрээнтэй бү танилса.

Хулууха буляахые хээшьегүй һаашни,

Хулууна бэшэ аа гу гэжэ бусад һэжэглэхэ.


500

Тэрэшэлэн бага оюутай,

Уур муутай хүнтэй садан бү боло.

Дары дор нүхэсэхэдэ амар шэнги байбашье,

Ашагын нүхэртэ зохихогүй мүн.


501

Эхэ, эсэгэ ба ураг садан тэрэгүүтэнэй гэмые хөөрэдэг

Хүнтэй садан бү боло.

Үгынь удха үнэн гү, али худал байбашье,

Тэрэ хүн хадаа лаб аймшагтай мүн.


502

Баһа асари хэрзэгы дошхон зонтой

Садан бү боло.

Хэрзэгы дошхон хүниие эдигшэ

Мангасай баясхалангай нааданшье тэсэхэнь бэрхэ.


503

Тэрэшэлэн хэрзэгы дошхон зонтой

Тэмсэлдэн бү яба.

Хэрзэгы дошхон хүниие эдигшэ

Мангасай сухалдаһан хатуу абариие хэн тэсэхэб.


504

Хэзээдэшье бусадай гэмые хэлэгшэ хүнһөө

Дайсанһаа мэтэ һэрэмжэлэн яба.

Тэрэ хүнэй муу шанарые

Тэрэнэй үгэһөө хэн мэдэхэгүй бэлэй?


505

Имагта буса ороной хүнэй гэмые хөөрэгшэһөөшье

Һэрэмжэлэн яба.

Тэрэшье буса орондо ошохо сагтаа

Шинии гэмые хэлэхын муу тэмдэг мүн.


506

Үгэнь зөөлэн аад, сэдьхэлынь хара хүнүүдһээ

Холо зайла.

Һайн, муу мэтые үзүүлбэшье,

Тэмсэлдэхэ, нүхэсэхэ – алинииешье хэжэ болохогүй.


507

Хоёр нюуртай, хоёр хэлэтэйшүүлые

Минии нүхэд гэжэ бү этигэ.

Ураг садан болон аашалагшье, тэрээнһээдайсанһаа мэтэ,

Һэрэмжэлэн ябаха хэрэгтэй.


508

Муу һаналаар сааша наашань һалгахын

түлөө үгүүлэгшэһээ

Дайсанһаа мэтэ һэрэмжэлэ.

Тэрэниие гэртэ ороһон

Хулгайшан мэтэ бодо.


509

Атаархал дүүрэн нүхэрые

Дайсанһаа үлүүгээр һэрэмжэлэ.

Тэрэ хадаа оньһон бүгэдые мэдэхэ тула

Дайсанһаашье аймшагтай мүн.


510

Өөртэшни атаархадаг зарим бии болоо һаань,

Тэдэнэй амаржаха аргые бодо.

Сэдьхэлдээ атаархал бариһан дайсан шэнги

Хорото дайсан хаанашье байхагүй.


511

Атаархадаг хүнэй һайн эрдэмынь

Өөртэнь ба бусадташье ехэнхидээ дуулга.

Тэрэшэлэн өөрыгөө муушалаа һаа,

Тэрэнэй эм болохо ба болохо үгынь үзэгдэхэ.


512

Шанар һайн аад, дотороо уужам хүниие

Ашадын нүхэр болгон шүтэ.

Гэр, зам, хүдөө – али гурбан газарташье

Тэрээнтэй нүхэсэхэдэ зохисотой.


513

Хэрэг даалгаха нүхэрыешье

Дээдэ, доодо, дунда – гурбыень шэлэ.

Хүнэй хэрэгтэ һайн, муу, дунда –

Гурбан үзэгдэдэг гээшэ.


514

Илангаяа оюун түгэлдэр мэргэдтэй

Эрэ, эмэ бололсоһон мэтэ инаглан нүхэсэ.

Мэргэн хүниие шүтөө һаа,

Буруу замда орохогүй.


515

Мэргэн хүндэ этигэн ябахын сагтаа

Тэрээнһээ эди эрдэм абажа оролдо.

Нүхэсөөшье һаа, эрдэмдэ һураагүй һаа,

Мэргэнэй унаһан моринтой адли.


516

Сэдьхэлэйнь уг муу гээшэ һаань,

Садан бололсоһон болбошье, аргаа оложо холодо.

Үбшэнүүдые үүсхэдэг муу шуһые

Һудал хахалаад гаргадаг бэшэ гү?


517

Буса эрэгтэйшүүлээр инаг болоо һаань,

Өөрыншье эхэнэр байг, холо боло.

Тэрэ хадаа бага түбиин мангас эмэ мэтэ

Аминда хорлохо аюул ехэтэй.


518

Сэдьхэлэйнь уг лаб һайн гээшэ һаань,

Дайсаншье болболынь бэшэрэлтэй этигэ.

Үбдэхэ сагта муу һаналта садан нүхэрһөө

Һайн һанаата дайсанда туһалуулха үзэгдэдэг.


519

Саданайнгаа ехэ эрдэм шадалые

Бусадта айхабтараар бү дуулга.

Даагдашагүй ехэ үргэбшэ

Тэрэнэй толгойдо албан мэтэ бууха.


520

Саданайнгаа сэдьхэлэй һайн зан

Буса хүнүүдтэ үргэлжэ дуулга.

Ши ба шинии садан хоюулаа

Һайн шанартай гэжэ хүнүүд һайшааха.


521

Зарим үедэ өөрын саданда

Багахан һайн бэлэг үгэ.

Тэрэ хада инаглалай доройтолгые

Һэльбэн заһаха аршаан мүн.


522

Заримдаа өөрын инаг садантаяа

Наада энеэдэ багахан тэды эрхилхэ.

Тэрэшье хадаа

Инагай зулые тэжээгшэ тоһон мүн.


523

Инаг болоһон болбошье,

Садандаа наада шогые хатуугаар бү наада.

Хүнэй сэдьхэл хадаа уһанай хөөһэн мэтэ

Бэлэхэн тэдыгээр бэртэхэнь үзэгдэдэг.


524

Түрэл ба садантаяа

Алдууритай наада бү эрхилэ.

Тэрэнэй шалтагаанһаа хэрүүл тэмсэл гараһаар

Инагай барилдалга таһарха.


525

Дадалсаһамди гэжэ түрэл садандаа

Тоохогүйн баһамжалалга ехээр бү үйлэдэ.

Тэрэнэй һанал урбаха,

Сэдьхэлдээ хадагалханьшье магадгүй.


526

Саданайнгаа зүрхэнһөө үгэ хэлээ һаань,

Сэдьхэлдээ шангаар хадагала.

Бусадта хэлэжэ гаргаа һаа,

Өөрынгөө тэрэ саданай хулгайшан мүн.


527

Өөрынгөө түрэл ба садануудай гэмые

Бусадта бү үгүүлэ.

Түрэлдөө хорлол хэгшэһээ

Хүн бүхэншье айдаһаа хүрэхэ.


528

Ямаршье үйлэдэ тулабашье,

Түрэл садандаа һүнөөл бү үйлэдэ.

Хэды шэнээн үлэсхэлэнгээр зобобошье,

Өөрынгөө мяха отолжо хэн нэгэн эдихэ аал?


529

Түрэл ба садан сохигшье,

Тэрээнтэй хорлолсон тэмсэл бү хэ.

Шинии дотор, гадар бүхэниие мэдэхэ тула

Дайсан бүгэдын дундаһаа муу дайсаниинь болохо.


530

Туһалагша ашатанда

Дотороо сухалдабашье бү муушала.

Ууһанай һүүлээр уһан соо бааһа шээһэ орхидог

Үхэр мэтэ болохо.


531

Өөрөө үндэр болон дэбжэхын сагта

Доодонуудаа хайша хэрэг бү орхи.

Үбшэндэ эзэлэгдээ һааш,

Доодонууд үбдэгшын богоол болодог гээшэ, дээдэшүүл бэшэ.


532

Баян болбошье, үгытэй түрэлнүүдтээ

Сэдьхэлээ хашарангүй инаглан яба.

Хоро үйлэдэһэн хадаа мүнхэ буса тула,

Ямар нэгэн сагай ерэхэнь магад үгы.


533

Илангаяа өөртэшни тусхайлан шүтэһэн

Зарса ба богоолнуудые һайнаар тэдхэ.

Үбдэхэ ба үбдөөшьегүй бүхы сагта

Богоол зарса мэтэ нүхэр байхагүй.


534

Нүхэртөө бодото туһалха сэдьхэлтэй гээшэ һаа,

Үбдэхэ сагтань туһала.

Үхэһэн хойнонь һая ерээ һаа,

Тэрэ хүн хирээ ба тас мэтэ болохо.


535

Шэнэ танилсаһан хүэй миһэлзэхэлээр

Үнинэйнгээ нүхэрые бү орхи.

Хүбүүн, эхэнэр бултыень орхёод,

Дээдэ хэн нэгэн хүсэнэй хүрьгэн болохо аал?


536

Бусадһаа соносоһон муу үгөөр

Үһөө үгышүүлтэй бү үһөөрхэлдэ.

Олон хүниие дамжаһан үгэнүүд

Ута ба богони, һарюу мурюу болодог.


537

Нэгэнэй нэгые муушааһан сагта

Тэрээндэ этигэхые бү эртэдүүлэ.

Наанахиин үгөөр ханан үгы,

Саанахиин үгэ дуулалсагты.


«Хоёр ёһоной абаха, орхихые үгүүлэгшэ Бэлигэй толиһоо" дайсан садан хоёрто ямар зэргэ ябахын дүрбэдэхи бүлэг.


<< гэдэргээ гаршагсаашаа >>