409
Энэ хадаа минии садан гэжэ
Бүгэдэндэ элирхэй бү харуула.
Атаархагшад эрсэ хүн мэтэ
Һалгахын хойноһоо оролдохо.
410
Энэ хадаа минии дайсан гэжэшье
Хүн бүхэндэ бү дуулга.
Хорлохо сэдьхэл баригшад
Тэрэ дансантай нүхэсэжэ хорлохо.
411
Хэрбээ дайсан мүн болбошье,
Ехээр хоро бү хүргэ.
Тэрэ хадаа үһөөгэй дүлэнэй
Улам бадархын түлэшэ мүн.
412
Хэрбээ ураг садан мүн болбошье,
Ерэхэ бүридэнь бү тахи.
Нэгэнтэ һаба, эдеэн таһараа һаань,
Хорото ягша мэтэ уриннаха.
413
Хэрбээ дайсан мүн болбошье,
Үлүү бү хилэннэ.
Сагай хубилал магад үгы тула
Хожом садан болохошье байха гээшэ.
414
Хэды ураг садан мүн болбошье,
Нюуса үгэеэ бү хэлэ.
Хэрбээ дайсан бололсоо һаа,
Тэрэшни зүрхэнэй һудалые гартаа бариха.
415
Хэрэггүй ба шадалгүй шэрүүн үгые
Үһөөтэ дайсандаашье бү хэлэ.
Дотороо үһөөгэй гал бадарбашье
Амандаа утааень гаргахагүй хэрэгтэй.
416
Зөөлэн уян үгэнүүдые
Дайсандаашье ирагуугаар хэлэ.
Тэрэ хадаа бусадтай заргалдаха,
Эблэрхэдэшье харша болохогүй гээшэ.
417
Тэрэшэлэн үзэсхэлэнтэй миһэлзэхэ дүрэ
Дайсандаашье үзүүлжэ ханда.
Тэрэшье бусадтай
Заргалдаха ба эблэхэдэ харша болохогүй гээшэ.
418
Зүрхэндөө үһөө барибашье,
Сухалтай нюдөөр бү хара.
Баяртай дүрөөр миһэлзээ һаа,
Дайсадшье эндүүрхэ.
419
Дотороо муу сэдьхэл барибашье,
Газаашань зөөлэн үгэ хүсэлжэ гарга.
Тэрэ хадаа лаб хойнохиие бододог,
Дотороо сэсэн хүнэй ябадал мүн.
420
Сухалдаһан дүрые хэзээшье элилэнгүй
Баясхалангай миһэлзэхы дүрэ харуулжа һура.
Дайсандашье баясхалангай дүрэ үзүүлжэ шадаа һаа,
Тэрэ хадаа эрын эрхим мүн.
421
Баярлаһан дүрэ харуулжа сэдьхэлһээ шадаагүй һаа,
Уужам оюутанай хойноһоо дууряа.
Бусадта мэдүүлэн үгы дууряажа оролдоо һаа,
Өөрын шанар мэтэ болохо.
422
Хэрэггүй омог бардам ёһые
Бусадта хэзээшье бү үзүүлэ.
Үһөөрхэлдэхэ шалтагаан үгыгээр
Хабаагүйшүүлшье дайсан боложо болохо.
423
Өөрынгөө зүрхэ үгы зангыешье
Бусадта эли бү харуула.
Һахалтай эхэнэр гэжэ мэдээ һаа,
Бүгэдэ баһамжалха.
424
Өөрынгөө хүсэ шадал багатай байһанаашье
Бусадта эли бү үзүүлэ.
Тэрэнииешье хүнэй хүрэг айбала мэтэ
Баһамжалхые оролдохо.
425
Тэрэшэлэн ёһодо үзэгдөөгүй
Үлүү ехээр номгоноо хэтэргэжэ бү яба.
Ёһодо үзэгдөөгүй номгониие хэтэргээ һаа,
Адагуусан мэтэ зараха болохо.
426
Хара сэдьхэлтэй муу хүнүүдтэй
Хэзээшье бү үһөөрхэлдэ.
Хорото һомоной үзүүрһээ
Баатар мүн болбошье, холо зайлаха хэрэгтэй.
427
Муу сэдьхэлтэ хүнүүдэй зүйлнүүдһээ
Уурлаһан дайсанһаа мэтэ һэрэмжэлэн яба.
Муу сэдьхэлтэнэй үһөөгүй аад лэ,
Үһөөтэй мэтэ хорлохонь үзэгдэдэг.
428
Садан шэнгеэр үзэгдэбэшье,
Муу сэдьхэлтэнээр садан болон барилдабабди гэжэ бү этигэ.
Бусадай эдеэень эдижэ наада наадаһанай эсэстэ
Тэрэнэй гэмые үгүүлэгшэ зарим үзэгдэдэг.
429
Муу һаналтанай муу хүнэй сэдьхэлые
Хоёр эритэ хутага мэтэ бодо.
«Аа, мэдэхэгүй, аа, мэдэхэгүй» гэжэ башалаад,
Муушалхын хүрэнгэ табиһан үзэгдэдэг.
430
Олон хүнүүдтэй наадахын сагта
Һэрэмжэгүйгөөр гэмтэ үгэ алдахаяа хина.
Хорото сэдьхэл зүрхэндөө баригшад
Тэрэ үгөөршье мэсэ хэхэ.
431
Садантаяа үгэ, сэдьхэлээрээ зохилдоно гэжэ һанабашье,
Гэмтэ үгэнүүдые бү үгүүлэ.
Тэрэшье багахан сухалдаа һаа,
Тэрэ үгөөр мэсэ хэхэ.
432
Муу сэдьхэлтэ хүнтэй наадахын сагта
Гэмтэ үгэ бү алда.
Гэм гаргахын һаналаар нааданай тэрэ үгые
Хөөргэн дуулгаха зарим үзэгдэдэг.
433
Муу һаналта зонуудай зүйлдэ
Хододоо газааһаа үзэсхэлэнтэй, доторынь шангаар ханда.
Дайсанда байтагай, садандашье
Тэрэ ёһон маша зохисотой мүн.
434
Ууртай дайсанайнгаа эрдэмые
Буса хүнүүдтэ үргэлжэ дуулга.
Хэрэлдэхэ, эблэхэ ба илаха, илагдаха – бүхэндэшье
Тэрэ ёһон маша зохилдохо мүн.
435
Зүрхэнһөө үһөөдэлдэһэн дансануудһаа
Аажам, һэрэмжэгүй бү һуу.
Суглуулһан эдүүдые буляахаһаа гадна
Амииешни буляахын аюул ехэ.
436
Үһөөдэлдэһэн дайсан шадал багатай болбошье,
Тэрэниие баһамжалан бү үйлэд.
Хэрбээ нүхэсэлтэй ушараа һаа,
Шадал багатаншье сүлөө заб олохо.
437
Тэмсэлдэгшэ дайсан тэнэг болбошье,
Тэнэг хэмээн бү баһамжала.
Эд түгэлдэр тэнэгүүдэй мунайд ябадал
Аянга мэтэ аймшагтай.
438
Бусадта һүнөөлгэхэм гэжэ һэжэглээ һаа,
Нэгэ ехэ хүсэтэниие абарал болгон шүтэ.
Хаанай ганса элшые
Олоороошье яажа диилэхэб.
439
Бусадай хүсэн шадал ба эди эрдэмые
Шэнжэлэнгүй бу тэмсэлдэ.
Гал руу харайһан эрбээхэй мэтэ болохын
Гэнэ ехэ байха.
440
Асари хүсэ, шадал ехэтэй дайсануудтай
Бү тэмсэлдэ.
Хэрэг үгы ба туһа үгы байха аад,
Өөрөө гэмтэхэ болохо гээшэ.
441
Муу һаналта, муу сэдьхэлтэ хүнүүдтэй
Хэзээшье бү тэмсэлдэ.
Муу һаналтай хүнэй муу сэдьхэл
Хутагын эри мэтэ аймшагтай мүн.
442
Тэрэшэлэн өөрын ороной
Олон хүнүүдтэй бү тэмсэлдэ.
Тэрэ хүн өөрын орондо байһан аад лэ,
Орон үгы мэтэ болохо.
443
Үһөөлдэлдэхын шалтагаан үгы
Хэрэг үгышүүлтэй бү тэмсэлдэ.
Тэрэ хадаа лаб ойн доторхи
Хэрзэгы арьяатан мэтэ болохо.
444
Тэрэшэлэн асара ёһо буруу
Доодошуултай бү тэмсэлдэ.
Илаашье һаа, илагдаһан мэтэ болохо,
Тэрэ өөрөө доодошуулай тоодо орохо.
445
Баһа өөртэшни туһалагшадтай
Бү тэмсэлдэ.
Илаха, илагдаха, али мэтэ бологшье,
Тэрэ хүниие бүгэдэ тэбшэхэ.
446
Яабашье бусадтай тэмсэлдэхые хүсөө һаа,
Өөрөө эди эрдэм түгэлдэр боложо оролдо.
Эрдэм бүхэниие элитэ түгэсөө һаа,
Тэмсэл үгыгээршье булиха болохо.
447
Өөрөө хүсэ шадал түгэсэн үгы
Бусадтай тэмсэлдэхэеэ бү яара.
Зэбсэггүй, нюдарга тэдыгээр
Ухаан түгэлдэр хэн нэгэн байлдаанда орохо аал?
448
Илажа шадахаяа лаблаагүй һаа,
Дайсангуудтай бү тэмсэлдэ.
Гэдэһэ доторынь гаргажа шадахагүй һаа,
Хубсаһыень хахалдаггүй баатарай ёһо мүн.
449
Хэзээшье сагайнь тудаагүй тэрэ хүрэтэр
Дайсаниие малгай мэтэ хүндэлхэ хэрэгтэй.
Хэрбээ сагтаа хүрөө һаань,
Али зохисотойе үйлэдэхэ мүн.
450
Зүрхэнһөө тэмсэлдэхые хүсөө һаа,
Тэмсэлдэнэб гэжэ хэзээдэ бү үгүүлэ.
Тэмсэлдэхээ орохын урид
Саагуур дарагдахын аюул ехэ.
451
Бусадтай хүсэ шадалаа тэмсэлдэхын сагта
Өөрынгөө хатуу зүрхэеэ бү һуладха.
Айгаад һула оршоходоо
Илаһанай жаргалые олохонь холо болохо.
452
Тэрэшэлэн бусадтай тэмсэлдэхын сагта
Һэрэмжэтэй ба оролдосотойгоор эршэдэ.
Оролдосотой ба һэрэмжэтые
Ехэшүүлэйшье булиха бэрхэ гээшэ.
453
Тэмсэлдэ бодото дээрээ оробошье,
Дары ямар хирэ болохые мэдэһээр байжа үйлэдэ.
Яабашье тэмсэлдэхэнь бэрхэ гээшэ һаань,
Зайлахые мэдэхэ гээшэ бэлигтэнэй ёһо мүн.
454
Бусадта булигдахаб гэжэ һэжэглэн мэдэрээ һаа,
Илажа шадаха бусадһаа һуралга хэ.
Омог ба баяр дуршал дэлгэрээхэ,
Тиигээд хүсэ ба бүхэ зүрхэнэй хатуужал тэжээхэ.
455
Хэрбээ бусадые илаа һаа,
Илаһанай хэнгэргэ ехээр бү дэлдэ.
Нэгэтэ илагдаһан хирээ
Шара шубуунай нюдые түнхиһэн гэдэг.
456
Шэрүүн үйлээр дайсанаа илаа
Сэдьхэлээ амар уужам бү һуу.
Тэрэнэй үһөөтэ сэдьхэл
Улам арьбадахань лаб гээшэ.
457
Тэмсэлдэһэн дайсанаа зөөлэн үгөөр
Зүрхэсүүлэн дарахые дээдэдэ бодо.
Үһөөгүйгөөр илаха – тэрэ хадаа
Илалта бүгэдын дундаһаа дээдэнь мүн.
458
Лаб хурса үгэнүүдые
Таараагүй сагта бү хэлэ.
Тэрэ хадаа өөрынгөө мэсые
Дайсанай гарта алдаһан мэтэ мүн.
459
Һэжэгтэй хүнүүдтэ миһэлзээд,
Лаб үгы үгэ хэлэ.
Тэрэ хадаа оёор гүнзэгы
Далай мэтэ шинии хирэ зангые мэдэхэгүй.
460
Бусад хорлохонь гэжэ һэжэглээ һаа,
Арга гаргажа ехэ хүсэтэ мэтын дүрэ үзүүлэ.
Зуудаг нохойн ойро ерэхэ сагта
Урдаһаань гүйгөө һаа, тэрьелхэньшье үзэгдэдэг.
461
Хүсэ ехэтэ дайсануудта
Абарха ба түшэглэхэ садан олон мэтэ үзүүлэ.
Хүсэ ехэтэнэй үүдэнэй нохойешье
Хүнүүд сохихо, зандахаяа сээрлэдэг гээшэ.
462
Хүсэ багатай ба хүсөөр адли дайсануудта
Өөрөө хүсэ ехэтэй мэтэ үзүүлэ.
Тэмсэлдэл үгыгөөршье митаруулдаг гээшэ
Мэргэн аргатын ябадал мүн.
463
Мэргэнби гэжэ эрэмшэһэн дайсанһаа
Бэрхэтэй оронуудые нэгэ хэдые һура.
Зүрхыень хорото һомоной тудаһан мэтэ
Тэрэнэй сэдьхэл айха болохо.
464
Дайсан мэтэ үзэгдээшье һаань,
Бусадые өөрөө урид бү хорло.
Хэрбээ урид хорлоһон байгаа һаа,
Хуулиин газар заргалдаха сагтаа булигдаха болохо.
465
Шамайе дарахаб, сохихоб гэжэ
Дайсандаа хэзээшье бү зана.
Минии мүнөө байдал энэ мэтэ тула
Ши хина, нарнла гэжэ дурадхаһан мэтэ болохо.
466
Бусадай шадалые шэнжэлэл үгы илахаб гэжэ
Бардам үгэ бү үгүүлэ.
Ерээдүй тушаа бардам үгэ үгүүлдэг гээшэ
Тэнэгүүдэй ёһон мүн.
467
Хүсэн ба эрдэмэй сог бүрин гүйсэһэн болбошье,
Илахаб гэжэ бардам үгэ бү үгүүлэ.
Илажа шадаха болбошье мии мэтэ
ДУУ Үгы оролдодог гээшэ болгоомжотын ёһон мүн.
468
Илангаяа өөрөө хүсэ шадал үгы байха сагтаа
Хорлохо үгэ хэзээшье аманһаа бү гарга.
Тэрэ хадаа банлдаанай урид
Мухар гартын баатарлиг үгэ шангаар дуугарһан мэтэ болохо.
469
Яабашье тэмсэлдэн шадахагүй сагтаа
Шраман мэтэ номгон һуу.
Дуугай сомсойжо һууһаниие
Хүгшэн нохойнууд һүнөөхэгүй.
470
Дайсанай үбшэн ба зоболонгоор нэрбэгдээд байха сагта
Үһөөгөө бү аба.
Үбшэнтэнһөө үһөөгөө абаха гээшэ һаа,
Хүнэй дүрсэтэ хүгшэн нохой мүн.
471
Хилэнтэ дайсанай һэрэмжэгүйгөөр мартаһан үедэшье
Үһөөгөө бү аба.
Дайсанай унтажа байхадань дараһан болбошье,
Баатар бэшэ гээшэ, хулгайшан мүн.
472
Тэрэшэлэн сухалтай дайсанай
Алхадалаа алдахыеньшье бү хүлеэ.
Тэрэшье уйтан хабшал замай хажууда
Хүлеэжэ маряагша хулгайшан мэтэ мүн.
473
Илаха хүсэтэй болбошье,
Дайсандаа садан мэтэ туһа бүтөө.
Тэмсэлдэхэ түбэггүйгөөршье
Тэрэнэй хорото сэдьхэлые дараха болохо.
474
Муу хүнтэй үһөөрхэлдөө һаа,
Тэрээндээ садан мэтэ туһа бүтөө.
Тэрээнтэй тэмсэлдэжэ илаһанһаа хүбүүгээ мэтэ тэдхээ һаа,
Саашадаа амгалан байха.
475
Ууртай дайсаниие булижа диилэбэшье,
Тэрээндээ ехэнхидээ туһалхые оролдо.
Тэрэнэй үһөөтэ сэдьхэлыешье
Булиха болохо мүн.
476
Дайсанай өөртэйшни эблэрхэеэ зальбараа һаань,
Эблэрэ.
Илажа шадаха болбошье,
Эблэдэг гээшэ дээдэ зоной ябадал мүн.
477
Зүрхэнһөө үһөөдэлдэһэн дайсантаяа эблэбэшье,
Һэрэмжэлэн яба.
Тэрэнэй юун гэжэ һанаха
Сэдьхэлэйнь оёорые хэн үзэбэб?
478
Дайсанай энеэжэ байжа бэлэгүүдые үгэбэшье,
Тэрэниие һэрэмжэлжэ яба.
Загаһашан загаһануудые алахын тула
Гохын үзүүртэ эдеэ үгэдэг гээшэ.
479
Дайсанай зүг барилсагша хүнүүдые
Дайсанай хүбүүн мэтэ һана.
Шамһаа ямар үгэ соносоһон бүгэдэеэ
Тэрэ дайсандаш үгүүлхэ.
480
Өөрыншни талые барилсагша хүнүүдтэй
Аха, дүү мэтэ инаглан яба.
Шамтай нүхэсэжэ, тэмсэлдэ ороошьегүй һаа,
Али һанаһан ба али соносоһон бүгэдэеэ үгүүлхэ.
481
Хэрбээ дайсанай туһалаа һаань,
Хорото сэдьхэл барижа ябаһаншье һаа, тэрэнээ нам болго.
Туһалхаданьшье тэрээнһээ үһөө нэхэхэ гээшэ һаа,
Тэрэ лаб хүн бэшэ мүн.
482
Зүйл бүгэдын дайсандашье
Асарха нигүүлэсхые хэшээжэ бисалга.
Асархын уһые хорлолой галаар диилэдэггүй гэжэ
Буддын номой гол шанарай үнэн ёһо мүн.
483
Энэ хадаа минии дайсан гэжэ
Үдэр һүни бүхэндэ үһөө бү бари.
Дайсан, садан – алинииньшье болон урбахань
Өөрын хүсэнһөө дулдыдаха гэжэ номнодог гээшэ.
484
Тэрэшэлэн хүнэй бүхэли наһан соонь
Үһөө бү нэхэ.
Тэрэшье оёорһоо нүүрһэн мэтэ
Харлаһан һаналтай уладай ябадал мүн.
485
Мэдэхэ үгын ба һэрэмжэ үгын мууе үйлэдэгшэдтэ
Үһөөрхэн бү тэмсэ.
Тэрэ хадаа ухаа мэдэрэл үгы
Хадхууртай модондо сухалдаһан мэтэ болохо.
486
Тэрэшэлэн багахан мууе үйлэдэгшэһөө
Үһөө нэхэн бү тэмсэ.
Ураг саданшье сэдьхэлээ зобохо,
Дайсаншье баһамжалха болохо.
487
Үгүүлһэн үгэ бүгэдын үнсэгтэ
Намайе баһамжална гэжэ бу сухалда.
Амидыгаар үбшэһэн гүрөөһэн мэтэ
Алиндашье тэсэбэри багатай байха.
488
Һэрэмжэгүйн эрхээр бусадтай тэмсэһэн байгаа һаа,
Тэрээнһээ дары доро хүлисэл гуй.
Хожомоошье сэдьхэлдэ бэдьхэ үгы,
Урда хойноһоо үһөөрхэгшэдгүй амар ябаха.
489
Хэрбээ доошо зониие зэмэлээ һаа,
Тэрэнэй сэдьхэлые тэжээжэ хэлэ.
Хорёо соохи нохойтой үһөөрхэлдэжэ
Тэрээндэ хусагдаа һаа, һайхан бэшэ.
490
Тэрэшэлэн бусадай өөрһөөшни
Хүлисэл гуйһаниие хүлеэжэ аба.
Илажа шадахагүйшье байгаад,
Саагуурнь илаһан мэтэ болохо.
491
Бусадай өөртэшни һүгэдэхэ сагта
Шэлэеэ үлүү ехээр бү хүшэлдүүлэ.
Һүгэдэжэ мүргэн байгшашье
Наадалжа шадаха.
492
Дайсан, садан ба дундахи – хэндэшье һайнаар,
Зөөлэн номгоноор ханда.
Үхэрэй эбэр мэтэ хүшэлдэхэ гээшэ һаань,
Тэрэниие хэн нэгэн муушалхагүй аал?
493
Шэнэ эжэллэһэн хүндөө
Ехээр этигэхые бү эртэдүүлэ.
Тэрэнэй гадар дотор хоёрые
Үни удаан шэнжэлжэ үзэһэн хойноо этигэжэ болохо.
494
Юрэ муу хүнтэй инаглажа
Нүхэсэн бү яба.
Муу хүнүүдтэй инаг бололсоһонһоо
Һайн хүнтэй хэрэлдэһэниинь дээрэ гэлсэдэг.
495
Атаархалые сэдьхэлдээ бариһан хүнүүдтэй
Инаг болон бү яба.
Шинии ехэ хэрэгые бүтөөсэгүй гү,
Али тэрэнэй хорлохын гэнэ ехэ бии.
496
Муу һанаатай, муу сэдьхэлтэй хүнүүдтэй
Хэзээшье садан болон бү яба.
Хорото могойе хэды шэнээн тэжээбэшье,
Этигэмээр болохогүй.
497
Хара сэдьхэлтэй хүнэй баярлаһан шарай үзүүлбэшье,
Садан бололсон бү яба.
Тэрэниие Эрлигэй энеэдэн мэтэ
Сэдьхэлдээ бодохо юм.
498
Зарим эрдэм бии байбашье,
Шанар муутай хүнтэй садан болон бү яба.
Нэгэнэй тула зууе алдаа һаа,
Олзоһоо гарзань ехэ.
499
Хулгайша хүнэй энеэбхилэн ерэбэшье,
Тэрээнтэй бү танилса.
Хулууха буляахые хээшьегүй һаашни,
Хулууна бэшэ аа гу гэжэ бусад һэжэглэхэ.
500
Тэрэшэлэн бага оюутай,
Уур муутай хүнтэй садан бү боло.
Дары дор нүхэсэхэдэ амар шэнги байбашье,
Ашагын нүхэртэ зохихогүй мүн.
501
Эхэ, эсэгэ ба ураг садан тэрэгүүтэнэй гэмые хөөрэдэг
Хүнтэй садан бү боло.
Үгынь удха үнэн гү, али худал байбашье,
Тэрэ хүн хадаа лаб аймшагтай мүн.
502
Баһа асари хэрзэгы дошхон зонтой
Садан бү боло.
Хэрзэгы дошхон хүниие эдигшэ
Мангасай баясхалангай нааданшье тэсэхэнь бэрхэ.
503
Тэрэшэлэн хэрзэгы дошхон зонтой
Тэмсэлдэн бү яба.
Хэрзэгы дошхон хүниие эдигшэ
Мангасай сухалдаһан хатуу абариие хэн тэсэхэб.
504
Хэзээдэшье бусадай гэмые хэлэгшэ хүнһөө
Дайсанһаа мэтэ һэрэмжэлэн яба.
Тэрэ хүнэй муу шанарые
Тэрэнэй үгэһөө хэн мэдэхэгүй бэлэй?
505
Имагта буса ороной хүнэй гэмые хөөрэгшэһөөшье
Һэрэмжэлэн яба.
Тэрэшье буса орондо ошохо сагтаа
Шинии гэмые хэлэхын муу тэмдэг мүн.
506
Үгэнь зөөлэн аад, сэдьхэлынь хара хүнүүдһээ
Холо зайла.
Һайн, муу мэтые үзүүлбэшье,
Тэмсэлдэхэ, нүхэсэхэ – алинииешье хэжэ болохогүй.
507
Хоёр нюуртай, хоёр хэлэтэйшүүлые
Минии нүхэд гэжэ бү этигэ.
Ураг садан болон аашалагшье, тэрээнһээдайсанһаа мэтэ,
Һэрэмжэлэн ябаха хэрэгтэй.
508
Муу һаналаар сааша наашань һалгахын
түлөө үгүүлэгшэһээ
Дайсанһаа мэтэ һэрэмжэлэ.
Тэрэниие гэртэ ороһон
Хулгайшан мэтэ бодо.
509
Атаархал дүүрэн нүхэрые
Дайсанһаа үлүүгээр һэрэмжэлэ.
Тэрэ хадаа оньһон бүгэдые мэдэхэ тула
Дайсанһаашье аймшагтай мүн.
510
Өөртэшни атаархадаг зарим бии болоо һаань,
Тэдэнэй амаржаха аргые бодо.
Сэдьхэлдээ атаархал бариһан дайсан шэнги
Хорото дайсан хаанашье байхагүй.
511
Атаархадаг хүнэй һайн эрдэмынь
Өөртэнь ба бусадташье ехэнхидээ дуулга.
Тэрэшэлэн өөрыгөө муушалаа һаа,
Тэрэнэй эм болохо ба болохо үгынь үзэгдэхэ.
512
Шанар һайн аад, дотороо уужам хүниие
Ашадын нүхэр болгон шүтэ.
Гэр, зам, хүдөө – али гурбан газарташье
Тэрээнтэй нүхэсэхэдэ зохисотой.
513
Хэрэг даалгаха нүхэрыешье
Дээдэ, доодо, дунда – гурбыень шэлэ.
Хүнэй хэрэгтэ һайн, муу, дунда –
Гурбан үзэгдэдэг гээшэ.
514
Илангаяа оюун түгэлдэр мэргэдтэй
Эрэ, эмэ бололсоһон мэтэ инаглан нүхэсэ.
Мэргэн хүниие шүтөө һаа,
Буруу замда орохогүй.
515
Мэргэн хүндэ этигэн ябахын сагтаа
Тэрээнһээ эди эрдэм абажа оролдо.
Нүхэсөөшье һаа, эрдэмдэ һураагүй һаа,
Мэргэнэй унаһан моринтой адли.
516
Сэдьхэлэйнь уг муу гээшэ һаань,
Садан бололсоһон болбошье, аргаа оложо холодо.
Үбшэнүүдые үүсхэдэг муу шуһые
Һудал хахалаад гаргадаг бэшэ гү?
517
Буса эрэгтэйшүүлээр инаг болоо һаань,
Өөрыншье эхэнэр байг, холо боло.
Тэрэ хадаа бага түбиин мангас эмэ мэтэ
Аминда хорлохо аюул ехэтэй.
518
Сэдьхэлэйнь уг лаб һайн гээшэ һаань,
Дайсаншье болболынь бэшэрэлтэй этигэ.
Үбдэхэ сагта муу һаналта садан нүхэрһөө
Һайн һанаата дайсанда туһалуулха үзэгдэдэг.
519
Саданайнгаа ехэ эрдэм шадалые
Бусадта айхабтараар бү дуулга.
Даагдашагүй ехэ үргэбшэ
Тэрэнэй толгойдо албан мэтэ бууха.
520
Саданайнгаа сэдьхэлэй һайн зан
Буса хүнүүдтэ үргэлжэ дуулга.
Ши ба шинии садан хоюулаа
Һайн шанартай гэжэ хүнүүд һайшааха.
521
Зарим үедэ өөрын саданда
Багахан һайн бэлэг үгэ.
Тэрэ хада инаглалай доройтолгые
Һэльбэн заһаха аршаан мүн.
522
Заримдаа өөрын инаг садантаяа
Наада энеэдэ багахан тэды эрхилхэ.
Тэрэшье хадаа
Инагай зулые тэжээгшэ тоһон мүн.
523
Инаг болоһон болбошье,
Садандаа наада шогые хатуугаар бү наада.
Хүнэй сэдьхэл хадаа уһанай хөөһэн мэтэ
Бэлэхэн тэдыгээр бэртэхэнь үзэгдэдэг.
524
Түрэл ба садантаяа
Алдууритай наада бү эрхилэ.
Тэрэнэй шалтагаанһаа хэрүүл тэмсэл гараһаар
Инагай барилдалга таһарха.
525
Дадалсаһамди гэжэ түрэл садандаа
Тоохогүйн баһамжалалга ехээр бү үйлэдэ.
Тэрэнэй һанал урбаха,
Сэдьхэлдээ хадагалханьшье магадгүй.
526
Саданайнгаа зүрхэнһөө үгэ хэлээ һаань,
Сэдьхэлдээ шангаар хадагала.
Бусадта хэлэжэ гаргаа һаа,
Өөрынгөө тэрэ саданай хулгайшан мүн.
527
Өөрынгөө түрэл ба садануудай гэмые
Бусадта бү үгүүлэ.
Түрэлдөө хорлол хэгшэһээ
Хүн бүхэншье айдаһаа хүрэхэ.
528
Ямаршье үйлэдэ тулабашье,
Түрэл садандаа һүнөөл бү үйлэдэ.
Хэды шэнээн үлэсхэлэнгээр зобобошье,
Өөрынгөө мяха отолжо хэн нэгэн эдихэ аал?
529
Түрэл ба садан сохигшье,
Тэрээнтэй хорлолсон тэмсэл бү хэ.
Шинии дотор, гадар бүхэниие мэдэхэ тула
Дайсан бүгэдын дундаһаа муу дайсаниинь болохо.
530
Туһалагша ашатанда
Дотороо сухалдабашье бү муушала.
Ууһанай һүүлээр уһан соо бааһа шээһэ орхидог
Үхэр мэтэ болохо.
531
Өөрөө үндэр болон дэбжэхын сагта
Доодонуудаа хайша хэрэг бү орхи.
Үбшэндэ эзэлэгдээ һааш,
Доодонууд үбдэгшын богоол болодог гээшэ, дээдэшүүл бэшэ.
532
Баян болбошье, үгытэй түрэлнүүдтээ
Сэдьхэлээ хашарангүй инаглан яба.
Хоро үйлэдэһэн хадаа мүнхэ буса тула,
Ямар нэгэн сагай ерэхэнь магад үгы.
533
Илангаяа өөртэшни тусхайлан шүтэһэн
Зарса ба богоолнуудые һайнаар тэдхэ.
Үбдэхэ ба үбдөөшьегүй бүхы сагта
Богоол зарса мэтэ нүхэр байхагүй.
534
Нүхэртөө бодото туһалха сэдьхэлтэй гээшэ һаа,
Үбдэхэ сагтань туһала.
Үхэһэн хойнонь һая ерээ һаа,
Тэрэ хүн хирээ ба тас мэтэ болохо.
535
Шэнэ танилсаһан хүэй миһэлзэхэлээр
Үнинэйнгээ нүхэрые бү орхи.
Хүбүүн, эхэнэр бултыень орхёод,
Дээдэ хэн нэгэн хүсэнэй хүрьгэн болохо аал?
536
Бусадһаа соносоһон муу үгөөр
Үһөө үгышүүлтэй бү үһөөрхэлдэ.
Олон хүниие дамжаһан үгэнүүд
Ута ба богони, һарюу мурюу болодог.
537
Нэгэнэй нэгые муушааһан сагта
Тэрээндэ этигэхые бү эртэдүүлэ.
Наанахиин үгөөр ханан үгы,
Саанахиин үгэ дуулалсагты.
«Хоёр ёһоной абаха, орхихые үгүүлэгшэ Бэлигэй толиһоо" дайсан садан хоёрто ямар зэргэ ябахын дүрбэдэхи бүлэг.