СОГШОН СҮМЭЕЭ ҺЭРГЭЭЖЭ,
ЦАМАЙ ХУРАЛ БУСААЯ!

Алтан сэргын урданайнгаа газарта табигдаашье hаа, хажуудахи Согшон сүмэнь hандархай зандаа ханхайжа харагдадаг. Энэл сүмын Балдан Һама сахюусан цамай хуралда залархадаа, тус сэр-гэдэ морёо уядаг байгаа гүб даа. Харин мүнөө hэргээгдэhэн Шойрын дуган Гомбо сахюусатай байhан юм гэжэ Ц. Д. Ломбоев хөөрөө hэн. Тиимэhээ дасанай hэргэлтые хахад харгы дээрэнь орхингүй, гурбан дабхар Согшон сүмэеэ шэнэдхэхэ хэрэгтэй. Тиигэбэл Тамчын дасан эртэ урдынгаа Балдан Һама сахюусые бодотоор угтажа абаха аргатай болохо.

Энэмнай миил омогорхохын, hонюушархахын тула hэргээгдэхэ ябадал бэшэ. Үбшэн зоболоной дэлгэрхэдэ, алтан шаргал азаргаяа Алтан сэргэдэ уяад, уншалга мүргэл хэдэг байhаниие hануулая. Тиин Гусинсозёрскдо, бусадшье тосхонуудта дэлгэрhэн архидалга, замгүй ябадал, 1991 оной зун сэрэгшэдэй гэмээр hүжэрhэн аймшагтай хоёр тэhэрэлгэ тухай дээрэ бэшээ hэмби. Эдэ бүгэдэ: «Хүрөө болоол! Нуураа, оршон дайдаяа, хүн зоноо абараял!» — гэhэншүүгээр бидэндэ үгтэhэн hэргылэмжын дохёо бэшэ гү?

Гэрэл зурагууд: Анна Огородник

Энэ дохёое соносожо, тон түрүүн сэдьхэлээ сэбэрлэхын тула цамай хурал Тамчын дасанда hэргээхэ хэрэгтэй. Ганса тамчынхидай, сэлэнгынхидэй диилэхэ хэрэг бэшэ. Теэд эндэхидэл адли байгаали, дайдын, хүн амитанай бэеын үбшэн зоболон, сэдьхэлэй хёморол гансал Сэлэнгэдэ бэшэ, харин бүхы Буряад орондомнай дэлгэрэнхэй. Тиимэhээ буряадууд Сэлэнгэ, Хори, Ага, Баргажан, Алайр, Боохон гэжэ хяаралдахаяа болёод, заатагүй ударидахы, зонхилхы байдалай түлөө үрдилдэнгүй, түншэтэйгөөр эблэрэел. Тэрэшэлэн бүгэдэ буряадуудай, манай эндэ ажаhуудаг бусад үндэhэ яhатанай hэргэхын, эбтэй оршохын тула цамай хурал түрүүн Тамчын дасанда, удаань бусадшье нютагуудта hэргээел. Иимэ дурадхал буряад драмын театрай артистнууд үе-үе болоод оруулдаг юм. Одоол Тамчын дасанhаа эхилэг лэ. Тиигээдшье энэ дасанда 1928 ондо болоhон цамай хуралай кинодо буулгагдаhан тухай hануулаял. Тэрэниие hажаагаад гү, али Монгол орондо иимэ хуралай үнгэргэгдэдэг hаа, тэндэ ошожо, дүршэл, гуримыень, үмдэдэг хубсаhа, багуудыень, хүгжэм хатарыень халажа абахада яаха юм? Аймаг аймагай бэлигтэншье зорибол, энэ хэрэгые диилэхэ ёhотой гэжэ hанагдана. Цамай хуралай Буряадай бүгэдэ нютагуудаар дэлгэрхэнь болтогой! Эрдэмтэдшье энэ талаар зүбшэл заабари үгэнэ бэзэ.

Николай БАДМАРИНЧИНОВ

Гэрэл зураг: Анна Огородник