ДЭЭДЭ ЕХЭСЫЕ ТАНИХЫН АЙМАГ

31.

Үнэнхүү дээдэсэй һайн эрдэмүүдые

Үлэмжэ дээдэсээр танижа дурасхахада,

Үзэсхэлэнтэ Малаяа уулын занданай хангалые

Үргэлжэ һалхяар зүг бүри анхилуулхатай адли.


32.

Эрдэмтэй, һайн хүниие ноён болгобол,

Эгүүридэ хэрэг үйлэ бүтээд, ниитээрээ амаржаюу.

Эрэлые хангагша шандаманиие тугай оройдо тахибал,

Энэ наһанай хүсэл бүгэдые хангаха гэжэ алдаршаһан мэтэ.


33.

Хазагай ябадалта муу хаанууд дайсанда дарагдабал,

Хайрлагша һайн хаанда амияа шургаха болоюу.

Халуун хэжэг үбшэнөөр зобоһон хүнүүд

Хамагһаа үлүүгээр хүйтэн уһа хүсэхэ мэтэ.


34.

Алагша хаад ноёдһоо зугадаһан хүн

Абарагша һайн ноёдые яаран шүтэюу.

Адада баригдажа үбдэһэн хүн

Арвис[i] тарнишанда шүтэн зальбарха мэтэ.


35.

Арюун дээдэ номшон үшүүхэн хилэнсэгыешье тэбшэхэ,

Адаг муу хүн ехэ нүгэлыешье шамдан үйлэдэхэ.

Адлидхабаасуу тараг соо бааханшье тооһон ороболынь

арилгаха,

Архиин хүрэнгэдэ хог ороболынь нэмэридэ бодохо.


36.

Үнэн дээдэ номшон эд, малаар үгырөөшье һаа,

Үлэмжэдэ номой үйлэсөөр хэшээжэ болохо.

Үльгэрлэбэл носоһон галые уруунь харуулбашье,

Үзүүрынь улам дээшээ бадаран носохотой адли.


37.

Абарагша дээдэстэ танигдан хайрлагдабал,

Алас холоһоошье һаань үршөөн тэдхэюу.

Адлидхабал огторгойдо бороогой үүлэнэй тогтоһоорнь,

Арюун газарта таряан ургаһан мэтэ.


38.

Энэ наһандаа һайнаар хэлэгдэхэ нэрэ алдар һайхан,

Эсэсэй хойно үнэн ном буян һайхан бэлэй.

Энэ хоёрой алииншье бүтээнгүй, эд мал дэмы хадагалхые

Эрхим ухаатан һайн һайханаар үлэ бодоюу.


39.

Алас хойто мүрөө һанаха бөгөөд һэримжэтэй,

Уурлахань үсөөн бөгөөд зоболониие тэсэгшэ,

Абари зангынь тогтуун бөгөөд хэшээнгы байбал,

Адаг богоол хүншье дээдэ ноён болоюу.


40.

Муу доодосые үргэжэ, хирээрнь үгэлигэ үгэжэ байбал,

Магад, тэрэнэй нэрэ алдар һалхин мэтэ дэлхэйдэ түгээюу.

Муу гуйраншадай гуйхын тула ерэхэһээ

Магтан һайшаажа хэрэгтэниие үгэгшэд үлүү олон болоюу.


41.

Бусадта үгэһэнөө гэдэргэнь абахагүй,

Буруугаар харшалагшадые хорлохогүй,

Бусадай үшүүхэн туһые мартахагүйнь

Буянта дээдэсэй һайнай тэмдэг юм.


42.

Үлэмжэ дээдэсэй эрдэмээ хэды нюугаашье һаань,

Үргэлжэдэ олон бултаараа тэрэнэй һайниие мэдэюу,

Үнэр һайнта зада сэсэгые һайтар бүрхөөбэшье,

Үнэрынь ойро оршон бүхэнөөр анхилха мэтэ.


43.

Юрын хаад ноёд өөрын газартаал хүндэлэгдэхэ тэды,

Ехэ эрдэмтэн дээдэс хаанашье ябабал хүндэлэгдэюу.

Юрын сэсэгэй һайханиинь нэгэл үдэрхэн зуура,

Ехэ үнэтэй эрдэнис хэзээдэ һайханаараа байха мэтэ.


44.

Ургамал модоной мүшэрэй бүхыһэниинь — жэмэстэйн тэмдэг,

Уран эгэшэгтэ тугасай номгониинь — үдэнэйнь һайханай тэмдэг,

Ухаатай агта мориной номгониинь — хурданайнь тэмдэг,

Угтаа һайн шанартай дээдэсэй номгониинь — мэргэнэй тэмдэг.


45.

Һайн муу хоёр хүндэ аб адляар туһалбал,

Һанажа хойшодоо ашыень харюулхань адлигүй.

Һайн муу хоёр газарта нэгэл сагта таряа тарихада,

Һайтар ургажа, болбосорхонь ехэ илгаатай мэтэ.


46.

Эрхим һайн хүндэ үшүүхэн туһа хүргэбэл,

Эгүүридэ тэрэнииень мартангүй ашыень харюулаюу.

Эртэ сагта ундаа хүрэһэн хаанда нэгэ долоогоно үгэһэн хүн

Эсэстээ тэрэ хаанай түрын дундуурые эзэлһэн үльгэр мэтэ.


47.

Һайн обог изагууртай хүн ябадалаа сахиха хэрэгтэй,

Самуун шалиг ябабал, тэрэнэй уг изагуур хэрэггүй болоюу.

Һайхан үнэртэй занданда зон дурладагшье һаа,

Сагтаа дүрэһэн нүүрһые хэншье хэрэглэхэгүй мэтэ.


48.

Дээдэ ехэс хэсэг зуура доройтобошье,

Дандаа үни удаан зобохогүй.

Дэлгэр дүүрэн һара Раахада баригдабашье,

Дэмы удангүй гэтэлхэтэй адли.


49.

Эрдэмтэн ехэс хорлогшо дайсанаа туһалан дэмжэбэл,

Эсэргүүсэгшэ бүгэдэнь харин инаг болохо бии,

Эртэ сагта олондо хүндэлэгдэһэн хүн ниитые тэдхэһээрээ

Эсэргүүсэлтэгүйгөөр бултанай хаан болон

үргэмжэлэгдэһэн мэтэ.


50.

Үнэнхүү дээдэс хэды ядараашье һаа,

Өөдэгүй нүгэлтэ эдеэе үлэ эдиюу.

Үльгэрлэбэл арсалан хэды үлэсэбэшье,

Үмхэй бааһа эдихэгүй мэтэ.


51.

Арюун һайн шанартан аминдаа хүртөөшье һаа,

Агуу түрэлхиин һайнаа огто үлэ алдаюу.

Алтанай эрхим шэжэрые хэды халаан хэршэбэшье,

Ашида һайхан, үнгэнь үлэ буураха мэтэ.


52.

Ухаанта үнэн һайн хүниие дорой муу зоной

Ушаргүй харшалаашье һаань, хэрэгтэ үлэ абаюу.

Улай эдигшэ муу шонын дэмы уляашье һаань,

Ухаанта һайн арсалан харин нигүүлэсхэ мэтэ.


53.

Шалгарма һайн хүн хазагай ябаһанаа гэмдэ бодохо,

Шэбшэгтэй муу хүн хэды һалгайраашье һаа мэдэхэгүй.

Шүрэ субад тэргүүтэн гантаһанаа эбдэрхэйдэ бодохо,

Шэлбүүрэй модон хэды хахараашье һаа, хэрэгсээхэгүй.


53.

Магтахадань дэмы баярлан хүхирүүтэнгүй,

Муушалхадань дэмы хорсон шантарангүй,

Магад, өөрынгөө һайниие алдангүй ябаха гээшэ

Манлай һайн хүнэй жама ёһын шэнжэ.


55.

Булхай, гүжэр, хуурмаг болон нүгэл хилэнсэгээр

Буляан хулуужа олоһон олзонь олзо бэшэ,

Бузар эдишэтэй хулгайша нохой болон миисгэйнүүд

Бултайтараа садабашье нюургүй ябадал болой.


56.

Алибаа ехэ хүнэй дахуулнуудай хубсаһан

шэмэг һайхан болобол,

Алимад тэргүүлэгшэ тэрэнэй ехын тэмдэг болоюу.

Адлидхабал һайхан эмээл хазаартай һайн морин

Али хэнэйшье унаа һаань, тэрэ хүнэй шэмэг болоюу.


57.

Тэргүүлэгшэ лама, ноёд шабинараа, нүхэдөө

Тэдхэжэ хэды шэнээн туһалан хайрлахадань,

Тэдэнэр бүгэдэнь, мүн тэрэнэй хамаг үйлэсые

Тэрэ мэтээрнь ёһошолон үнэн һанаагаар бүтээхэ.


58.

Онсо буян эрдэм түгэс мэргэнэй байһан газарта

Олон, бага сага эрдэмтэн дэмы үлэ хэрэглэгдэхэ.

Огторгойдо наран гараад хамагые гийгүүлхэдэнь,

Одод олон болобошье, тон харагдахагүй мэтэ.

________________________________

[i]Арвис — эрдэмтэй.



<< гэдэргээ гаршагсаашаа >>