538
Бусадай магтан байхадашье,
Тэрээндэнь үлүү баясан бү яба.
Бусадай өөрыешни муушалхаһаа,
Магтан һайшааха ехэдээ һаа, хорлохонь ехэ.
539
Тэрэшэлэн бусадай муушалбашье,
Тэрээндэ үлүү хонтогошон бү бай.
Магтаһанһаа муушалһан хадаа
Хойшодоо өөртэшни туһа ехэтэй.
540
Бусадай гүжэрдэжэ гэм хэлэбэшье,
Тэрээндэ сэдьхэлээ хёморуулан бү эхилэ.
Өөртөө гэм үгы тула
Тэрэниие наадалха зохисотой.
541
Бусадай өөртэшни хорлоо һаа,
Энэрхы дүрөөр туһа хүргэ.
Оюун ухаан багахан бии байгаа һаа,
Тэрэ хадаа эшэжэ хүлисэл гуйха.
542
Багахан баясаһан сагтаа
Баясаһанай энеэдэ бү алда.
Баясабашье һаа, энеэдэ алдадаггүй –
Тэрэ хадаа уужам сээжэтэнэй ёһо мүн.
543
Дотороо бага сухалдабашье,
Шарайгаа барайлган, нюдөө хубилган бү бай.
Хилэннэбэшье сухалтай дүрэ үзүүлдэггүй –
Тэрэшье оюун сээжэ уужамуудай ёһо мүн.
544
Тобшолходо, багахан һайн, мууһаа
Баясаха, хилиннэхын дүрэ үзүүлхые тэбшэ.
Оёорынь хэзээшье хүдэлдэггүй
Далай мэтэ ябагты.
545
Магтаха, муушалха – ямар үйлэ бологшье,
Хүдэлэн үгы, хёморон үгы дотороо уужам болон яба.
Һайн муу бүхэниие
Үргэлэн тэсэдэг газар мэтэ ябаха мүн.
546
Бусадай хэлэһэн үгын
Алиниинь үнэн, худал мүниинь шэнжэлжэ оро.
Өөрөө шэнжэлээд, бусадһаашье асуужа бүтөөдэг гээшэ
Болгоомжотойн ёһо мүн.
547
Соносоһон үгые үнэн гэжэ һанабашье,
Тэрэниие дары зуура бү дуулга.
Соносоһон бүгэдые дуугараа һаа,
Тэрэ хүн хадын сууряан мэтэ мун.
548
Нюдэндөө хараһан бүгэдэеэ
Хэсэн хэсэн бү хөөрэ.
Тэрэ хадаа
Заргын гэршэдэ ба элдэб хэлэ аманда абаашаха.
549
Сэдьхэлдээ һанаһан бүгэдэеэ
Амандаа эли бү гарга.
Дайсан ба садан бүгэдэдэ
Зэргэ хирыешни мэдэхэдэнь бэлэхэн болоно.
550
Өөрын хүсэн ба олзо ехэ болбошье,
Тэрээнһээ омогые ехээр бү гарга.
Тэрэ хадаа зүүдэнэй хан түрын сог мэтэ
Хододоо бата бэхи бэшэ мүн.
551
Тэрэшэлэн ирагуу алдар ехэ болбошье,
Тэрээндээ омогые бү ехэдхэ.
Тэрэшье хэрэггүй хадын сууряан мэтэ –
Хуурмаг гээшэ.
552
Зөөреэр дүүрэн баян болбошье,
Үгытэйнүүдые бү баһамжала.
Нэгэхэн үдэр хулгай ба галһаа гэмтээд,
Тэрэнһээ гуйхадаа магадгүй.
553
Тэрэшэлэн хотоло түгэсэһэниие олобошье,
Доодонуудые баһамжалхаа бү ехэдхэ.
Тэрэ хүн ямаршье хүсэ багатай болог,
Тэрэнииешни сэдьхэлэйнгээ оёорто хадагалха.
554
Хэрбээ үндэр зэргэ хутаг олоо һаа,
Омог дээрэнхп ёһо зан тэбшэ.
Хаан мүн бологшье,
Омог ба дээрэнхын шалтагаанһаа доройтодог гээшэ.
555
Зоболонгой ашаанда дарагдабашье,
Тэрээнһээ ехээр сэдьхэлээ бү гунигла.
Өөрын буяниие эдиһэнһээ
Хилинсын нимгэрһэниинь дээрэ гэжэ һана.
556
Тэрэшэлэн эдэй гарза ехэ болбошье,
Тэрээндэшье сэдьхэлээ бү зобо.
Жэшээлээ һаа, үри шэнээр абаһанһаа
Хуушанаа түлэһэн дээрэ гэжэ һана.
557
Хэрбээ ядуу болоошье һаа,
Тэрээндээ сэдьхэлээ бү зобо.
Богони наһатай баянһаа
Ута наһатай угытэйнь дээрэдэ һанагдаха.
558
Тобшолходо, амгалан, зоболон – алиниинь ушарагшье,
Баясаха, уриннахын адхаг бү ехэдхэ.
Удан үгы амгалангай сог ба зоболон хоёр хадаа
Үдэр һүниин ээлжээн мэтэ һэлгэдэг.
559
Бага наһатай нялхануудые
Бага гэжэ бү баһамжала.
Гурбан жэл үнгэрхын сагта
Тэдэнэршье галай дүлэн мэтэ бадарха.
560
Үгытэй доодошуулда
Хэзээшье баһамжалал бү хэ.
Тэрээнһээ хонолго гуйха,
Тэрэнэй эдеэшье эдихэ саг ерэхэ
561
Энэ хүн хадаа үгытэй, шадал багатай тулань,
Энээгээр юу хэхэбииб гэжэ бү сэдьхэ.
Тэрээгээр өөрынгөө эд ба ами абаруулхашье,
Магад үгы гээшэ.
562
Энэ хэрэггүй гэжэ һанабашье,
Хэрэг үгы гэжэ бү хэлэ.
Үмдэхэ үгыб гэһэнээ үмдэхэ,
Эдихэ үгыб гэһэнээ эдихэшье байдаг.
563
Хурмахан үйлын хүсөөр доройтоһон
Оюун түгэлдэр зониие бү баһамжала.
Саһатын арсалан үтэлөөшье һаа,
Зуун гэрэй нохойн тархи хэмхэлхэ.
564
Асуужа багаханшье шэнжэлэл хэнгүй
Бусадые баһамжалалга бү гарга.
Хубсаһанай һайн муу тэдыгээр
Хүнэй сэсэн, тэнэгые илгаа һаа, мунхаг гээшэ.
565
Газаахи дүрэ тэдыгээр
Бусадай сэдьхэлэй һайн мууе бү шиидхэ.
Нюур ба сэдьхэлэй хара сагаанай үнгын
Зохилдохонь лаб үгы.
566
Бусадай сэдьхэл һайн мэдэбэшье,
Тэрэнээ эли бү хэлэ.
Хэрбээ эсэргүүсэн тэмсээ һаа,
Мэргэншье байгаа һааш, диилэхэ үнэмшэлгэ үгы гээшэш.
567
Нэгэнтэ һайниие хэһэндэнь
Тэрэ хүниие һайн гэжэ бу шиидхэ.
Һайнай этигэл эртэдүүлһэнһээ
Муугай гэмшэл хожом гараха.
568
Нэгэнтэ гэм хэһэндэньшье
Муу хүн гэжэ ехээр бү муушала.
Гуталаараа гэшхэһэн уһаараа умдаяа харюулдаг мэтэ
Тэрэшье элдэб туһа бүтөөхэ.
569
Бусадай багахан гэм үзэһэн сагтаа
Тэрээндэ ехээр бү муушала.
Аршаанай һан гэгдэдэг һарадашье
Халтар хултар хирэ багахан үзэгдэдэг гээшэ.
570
Бусадай һэрэмжэ үгын эрхэр эндүүрхэ сагтань
Тэрэнине ехээр бү баһамжала.
Үглөөдэр өөрөөшье тэрэнһээ ехээр
Бааһа гаргахаш.
571
Бусадай хүүгэдэй гэм хэхэ сагтаньшье
Тэрэниие ехээр бү муушала.
Өөрын хүбүүн хулгай хэжэ,
Гар хүлөө хүлюулхэдээшье магадгүй.
572
Бусадай өөртэшни туһалһые
Буса хүнүүдтэ үргэлжэ дуулга.
Тэрэ ёһо хадаа урда, хойто хизаар ба өөр бусад хоюуланда –
Бүгэдэдэ таарамжатай мүн.
573
Өөрөө бусадые хорлоһоноо
Буса хүнүүдтэ бү дуулга.
Хүн бүхэн хорото могойһоо мэтэ
Шамһаа айдаһаа хүрэхэ болохо.
574
Бусадай миһэлзэһэн шарай үзэмсээрээ
Али һанаһан, али соносоһон бүгэдэеэ бү хөөрэ.
Тэрэ хадаа
Хэрэггүй, ялигүй хүнэй ябадал мүн.
575
Бусадай хоб хэлэхэ сагта
Тэрэнэй харюуда хоб бү хэлэ.
Бусадай унгаһа алдахада тэрэнэй харюуда
Унгаһа алдаха хэрэг юун байхаб.
576
Үгүүлхэ үгөөр ядуурха үедөө
Буса хүнүүдтэ элдэб үнэн бусые бү хөөрэ.
Үнэн бэшэ худалые үгүүлһэнһөө
Хэлэгүй мэтэ һуугаа һаа, үзэсхэлэнтэй мүн.
577
Баһа үгүүлхэ үгөөр ядуурха үедөө
Буса хүнүүдэй гэмүүдые бү хэлэ.
Айлшандаа үргэхэ эдээр ядуурха сагтаа
Нүхэрэй эдые хулуужа үргэһэн мэтэ мүн.
578
Бусадай эдеэ эдихэ сагтаа
Үнэн худал бүгэдые бү хэлэ.
Нэгэ үмхэ эдеэгээр зүрхөө хөөрэжэ,
Өөрынгөө доторые хэн нэгэн гаргахаб?
579
Хэрэг үгы аад лэ бодолгүйгөөр
Бусадай эдеэ бү эди.
Тэрэ хүн алта мүнгэ зээлилхын гү,
Али хүдэлмэридэ зарахын гэнэ ехэ байна.
580
Һэжэгтэй эдеэн ба эд үгэгшье,
Хэзээдэ бү аба.
Тэрэнэй зөөреэр амидарһан мэтэ
Үгын харюу табиха аман хаагдаха.
581
Бусадһаа бэлэг абаа һаа,
Үри мэтэ түргэн бэлэг баһа үгэ.
Бэлэгэй харюу үгөөгүйһөө
Һартабшаяа алдаа һаа, болохогүй.
582
Өөрынгөө гэртэ һууха сагтаа
Эрэлхэгээр дуугаржа бү омогшо.
Гэргэнэйнгээ дэргэдэ арсалан мэтэ эрэлхэгээр аашалдаг гээшэ
Адаг эрын ёһо мүн.
583
Мэргэн ба сэсэн гүүлэхын арга бэдэржэ,
Бүхэнтэй үгэ бү буляалда.
Бүхэнтэй тэмсэдэг гээшэ
Бага ухаатай атаархалтын ёһо мүн.
584
Бусадай муушалан хэлэхын сагта
Тэрээндэ хэзээшье бү сухалда.
Өөрыншни оньһотой харюу табиха
Һамбаашни үгы болохо.
585
Бусадай шэрүүн үгэ хэлэхэ үедэ
Тэрээндэ зүрхэнһөө баясхалан хүргэ.
Мэхын хуурмаг магтаалһаа тэрэ хадаа
Оюуншье шудалха аргада ехэ туһатай.
586
Баһа бусадай шэрүүн үгэ хэлэхэ сагта
Илабат гэжэ баясхалан хүргэ.
Тэрэ хүн эрхэ, хүсэ түгэлдэр болбошье,
Хожом шамһаа айдаһаа хүрэхэ.
587
Хүсэ шадал эди эрдэм түгэлдэр болобошье,
Бусадта сэдьхэлээрээ бү сухалда.
Хүсэн бии аад лэ, хүлисэхэ гээшэ.
Хүсэн түгэлдэр хүнүүдтэ ехэ үзэсхэлэнтэй болохо.
588
Бусад юушье шамда хэг,
Сэдьхэлээ хэзээшье бү хёморуула.
Мэргэдшье сэдьхэлээ хёмороо һаа,
Харюу үгэхэ ёһодо мунхарха.
589
Ехэ хүсэтэнэй баһамжалаа һаа,
Урдаа байһые бодоно гүш гэжэ хэлэ.
Тэрэнэй эд буляаһан хулгайшан мэтэ
Өөрымни гэм хөөрэгшэб гэжэ балартаха.
590
Адлишуул баһамжалаа һаань,
Шамайе һайн гэжэ хүнүүд хэлсэдэг гэжэ хэлэ.
Тиигэжэ хэлээд энеэгээ һаа,
Тэрэнэй сэдьхэл зобохо болохо.
591
Бусадай гэмыешни уудалха үедэ
Харюудань гэмынь бү уудала.
Толгойень эрьюулхэ үгэ хэлэжэ,
Эльгэ хатаа һаа, үзэсхэлэнтэй байха.
592
Бусадай муушалха сагта
Тэрэ хүниие тэнэг гэжэ хайрлан бодо.
Тэрэниие хүгшэн нохой хусана гээшэш гэжэ бодоо һаа,
Сэдьхэл хёморхогүй.
593
Үгышье һаа, бусадай муушалха үедэ
Наадалһан мэтэ энеэжэ бай.
Тэрэнэй сэдьхэл зобохо,
Өөртэшнишье маша үзэсхэлэнтэй мүн.
594
Бусадай муушалхын үедэ
Сухалаа хүрөө һаа, хатуу дүрөөр дуугай һуу.
Ухаан мэдэл багахан бии гээшэ һаань,
Тэрэ хадаа гэмшэжэ хүлисэл гуйха.
595
Үгышье һаа, бусадтаа сухалдаха үедөө
Сэдьхэлээрээ шадаха байгаа һаа, энеэжэ үзэ.
Сухалдабашье, энеэгээ һаань,
Тэрэнэй шанар мэдэхэнь бэрхэ байха.
596
Хэды шэнээн бусадта сухалдабашье,
Зохидгүй зүйл бүгэдые бү хэлэ.
Сухалдабашье, амандаа гаргадаггүй тэрэ хүн гээшэ
Лаб гүнзэгы хүн.
597
Дайсанай талынхидай ехээр дэлгэрһэн үедэ
Шэрүүн үгэ хэлэнгүй дуугай һуу.
Тэрэ ёһо хадаа өөрыгөө ба өөрынгөө аймагтаниие
Бэхеэр сахихын хэрэм мүн.
598
Бусадай өөртэшни хорлоһон байгаа һаа,
Тэрээнтэй ушарха сагтаа энеэжэ угта.
Тэрэ эшэжэ сүхэрхэ гү,
Али үгышье һаа, хүлисэл гуйха.
599
Илаха, илагдаха – алинданьшье олзо, гарза багатай юумэндэ
Бусадтай хэрүүл бү хэ.
Тэрэнээ илаһан гү, али илагдаһан болошье,
Лаб доодошуулай тоодо орохо.
600
Зохидгүй доодошуултай
Хэзээшье хэрүүл бү хэ.
Гуйраншанда муушалагдаа һаа, үзэсхэлэнтэй бэшэ,
Тэрэниие муушалаашье һааш, үзэсхэлэнтэй аал.
601
Хэрбээ бусадтай хэрэлдээ һаа,
Хуулида харша үгэ бү хэлэ.
Хуулиин газар заргалдаа һаа,
Лаб булигдаха болохо.
602
Илангаяа гэршэ бии байгаа һаань,
Хуулида харшалһан үгэ бү хэлэ.
Мэргэн болбошье гэршын үгөөр
Хулгайшан мэтэ булигдаха болохо.
603
Һэримжэ үгыгээр хэрэлдэбэшье,
Сэдьхэлээ ехээр бү хёморуула.
Сэдьхэл тэгшэ байгаа һаа,
Хуулида харша үгэ алдахагүй.
604
Хэрбээ бусадтай заргалдаха сагтаа
Худал үгэ хэзээшье бү холи.
Нэгэнтэл худал хэлээ һаа,
Зүбшье байгаа һаа, илажа шадахагүй.
605
Бусадые заргаар илаха үедээ
Хэһээлтэ бү үйлэдүүлэ.
Засаг үзүүлһэнһээ үһөө улам ехээр эхилхэ тулань
Зөөлэнээр эблээ һаа, сэсэн мүн.
606
Эрхэбэшэ нюуха хэрэгтэй үгэнүүдые
Далдааршье хэзээдэ бү хэлэ.
Оёоршьегүй, амһаршьегүй гэжэ
Нүхэд холодохо.
607
Хари орондо ошобошье,
Нюуха хэрэгтэй үгэнүүдые бү хэлэ.
Хари орондо хэлэһэн тэрэ үгэ хадаа
Өөрһөөш урид нютагташ бусаха.
608
Ерээ үды хэрэгүүдые
Шиидхэжэ бү хэлэ.
Хожом тэрэ хэрэгэй бүтэхын сагта
Ямар мэтэ болохыень мэдэхэнь бэрхэ гээшэ.
609
Тэрэшэлэн үзөөгүйгөөшье
Шиидхэжэ бү хэлэ.
Тэрэнииешье хүнүүд
Тэнэг бардам гэжэ муушалха.
610
Зарим нэгэнһээ үзэһэн, соносоһондоошье
Ехээр бү этигэ.
Толгойнь маша сагаан болбошье,
Һүүлэйнь хара байха үзэгдэдэг.
611
Өөрынгөө гансаараа шэнжэлһэн тэрээндээшье
Ехээр бү этигэ.
Хожом гэмшэлэй галта нүхэн соо
Өөрөө гансаараа галдуулха.
612
Олон хүнүүд сугларагшадай дунда
Сэдьхэлээ хэзээшье бү хөөрэ.
Баян болбошье, һэрэмжэ үгы үгэ алдаа һаа
Суглаанай дотор унгаһан болохо.
613
Сугларагшадай дунда үгүүлхэ үедөө
Бусадай нюур дахин дахин бү хара.
Бэхи ёһоор ехэ хүн огторгой хаража үгүүлээ һаа,
Үзэсхэлэнтэй мүн.
614
Сугларагшадай дунда ехэ алдартын нюурыешье
Дахин дахин бү хара.
Нэгэ зүг хараад, оньһотой үгэ хэлээ һаа,
Бүгэдэ һэргылхэ.
615
Сугларагшадай дунда ууртай дайсан бии байгаа һаань,
Тэрэнииешье дахин дахин бү хара.
Тэрэ хадаа айна гэжэ эрэмшэхэ,
Өөрөөшье сэдьхэлээ хёморхо болохо.
616
Сугларагшадай дунда бусад тоогоогүй һаань,
Наадан энеэдэнэй үгэ аалихан хэлэ.
Тэрэ үгэ хадаа ехэ оюунай һанһаа гараһан мэтэ
Бага үзэсхэлэнтэй гээшэ.
617
Яабашье хэлэжэ шадахагүй сагтаа
Бата дүрөөр дуугай һуу.
Шарайгаа хэзээшье хубилангүй амарлингы байгаа һаа,
Зон эндүүржэ ондоогоор бодохо.
618
Үгүүлхэдээ мэргэн гээшэ һаа,
Бэхигүй хүнгэн ба хүдэлхэ зангаа тэбшэ.
Яли багатай хүнүүдэй үгэнүүдые
Хурса байгшье бусад тоохогүй.
619
Үргэлжэ бэхи аад,
Үзэсхэлэнтэй зангаар хэлэ.
Бэхи ба үзэсхэлэн байдалаар үгүүлһэн үгэнүүдые
Бүгэдэ тоохо.
620
Эрэлхэг зан гарганаб гэжэ
Сугларагшадай дунда ехээр бү хэрхыгты.
Хэмжээһээ хэтэрһэн хэрхыхэ дүрэ харуулаа һаа,
Хэрэгтэ зорюулһан золиг мэтэ баһамжалха.
621
Зүблөө хэхэ сагта
Аха ехэшүүлһээ зэргээрнь асуу.
Һайн, муу – али мэтэ бологшье,
Тэрээндэ гэмшэл үгы байха.
622
Өөрөө һайн мэдэһэн болбошье,
Тэрэ хэрэгээ сугларһан бүгэдэнһөө асуу.
Атаархалдаха ба тэмсэлдэхэ сэдьхэлтэн
Тэрэ хэрэгые худхуулжа шадахагүй.
623
Өөрөө болгоомжотой эрэ болохын тула
Зүблөөн бүхэниие бү худхуула.
Зүблөөнэй үедэ худхуурай модон бологшые
Үймөө гаргагша нохой мэтэ муушалха.
624
Хэрбээ зүблөөнэй газарта һууха эрхэгүй гээшэ һаа,
Зүблөөшэдэй һүрэгтэ бү шахасалда.
Ехэ зондо үүдэнэй нохой мэтэ үлдэгдөө һаа,
Эшэгүүри ехэтэй болохо.
625
Юрэ бусадта хэлэһэн бүгэдэеэ
Шиидхэжэ бү хэлэ.
Тэрэ хэрэгэй ямар мэтэ болохын
Магад үгы гээшэ.
626
Энэ хадаа тиимэ болохо үгы гү гэжэ
Магад үгыгээр олонхинь хэлэ.
Тэрэ алиндашье харша үгы,
Бусадай шэхэндэ ирагуу байха.
627
Зарим үедэ үзэһэн ба соносоһоноо
Оншотой үгүүлэ.
Үргэлжэ лаб үгы үгэ хэлээ һаань,
Тэрэнэй үгэ хэн нэгэн этигэхэ аал?
628
Саг ба үедэ буугаагүй үгэ
Хэзээшье бү хэлэ.
Гараг, одоной ябадал хэлсэхын үедэ
Үхэрэй хүгшэн залууе хэлэһэн мэтэ болохо.
629
Бусадай лаб дуулахагүй гээшэ һаа,
Тэдээндэ номнохо жүдхэлгээ бү ехэдхэ.
Тэрэ хадаа гансаараа дуугарагша
Дүлии хүгшэнтэй адли гээшэ.
630
Сугларагшадай дунда гаргажа болохогүй үгэнүүдые
Хэзээшье бү хэлэ.
Бүгсэһөө гарадаг бааһые
Аманһаа унагаагаа һаа, үзэсхэлэнтэй бэшэ.
631
Өөрынгөө хэлэһэн үгэдөө
Хэзээшье өөрөө бү энеэ.
Энеэмсээрээ үгэ ба хүн хоёройгоо шадалые
Хамта доро хюрбаһан болгон галдана.
632
Нэгэ хурса үгэ хэлэһэн дары
Олон хүнэй нюурые бү хара.
Тэрэ хадаа оюундаа байһан үгые
Үлдээнгүй хэлэһэнэй дүрэ мүн.
633
Өөрыгөө мэдэнэ гүүлэхын ашаг хүсэжэ,
Ехээр жүдхэжэ бү хэлэ.
Бусадһаа урид хэлэһэндээ
Бүгэдэдэ мэргэн гэжэ тоогдохогүйш.
634
Өөрынгөө үгэнүүдые
Бусадтай аман сасуу болгожо бү хэлэ.
Аяга соохи уһан мэтэ багахан оюун хадаа
Оёорһоо халиһан мэтэ үзэгдэхэ.
635
Удха дүүрэн үгэнүүдээ
Бусадай үгын забһарнуудта хэлэ.
Тэрэ үгын амта, шадал бүгэдыешье
Бусад элирхэй амсаха болохо.
636
Үгын удха түгэлдэр бологшье,
Тэрэниие оло дахин бү хэлэ.
Үетэй зохилдуулан нэгэ дахин хэлэдэг –
Тэрэ хадаа хурсаар үзэгдэхэ.
637
Бусадай үгэ соносомсоороо тэрэнь хадаа буруу гэжэ
Хэлэхые бү эртэдүүлэ.
Хожом ушарынь дуулаха сагтаа
Зүбынь үгэхэ болоо һаа, эшүүритэй болохо.
638
Бусадай зохидгүй үгэ үгүүлбэшье,
Соносомсоороо хааһан үгэ бү хэлэ.
Һабаяа, һайн муу бүгэдые багтааха огторгой мэтэ
Уужам болгон ябаха хэрэгтэй.
639
Бусадай зохисотой үгүүлээшье һаань,
Зүб гэхэеэ бү яара.
Зохисотой ба зохис үгы гэжэ алинииньшье хэлэдэггүй –
Тэрэнэй хирэ байдалые бусад мэдэхэгүй.
640
Зарим үедэ зохид үгыень
Зүб гэжэ байжа хөөрэлдэ.
Һайн номнол сонособошье дуугай һуугаа һаа,
Тэнэг гү, али атаархалтай гэжэ муушалха.
641
Бусадай хэлэхын дүүрээдүйдэ
Харюу табихаяа бү яара.
Тэрэ хадаа алим жэмэсэй үрын яһан мэтэ
Бага оюутанай ябадал мүн.
642
Бусадай үгэ соносомсоороо
Тэрээндэ харюу табихаяа бү яара.
Өөрын оюунай хирээр бага шэнжэлжэ харюу табидаг гээшэ
Мэргэнэй ёһо мүн.
643
Бусадай хэлэһэн үгэнүүдые
Бага тэды шэнжэлжэ аба.
Туһалха гү, али хорлохо гү гэжэ шэнжэлэнгүй
Хоолой руу залгяа һаа, тэнэгэй дээдэ мүн.
644
Тэрэшэлэн өөрынгөө үгыешье
Бага тэды шэнжэлжэ хэлэ.
Шэнжэлэл үгы амандаа ороһониие хэлэхэ гээшэ һаа,
Галзууе дууряалга мүн.
645
Урдань хэлэһэн өөрынгөө үгэнүүдые
Сэдьхэлдээ һанажа хэлэ.
Нэгэ дэбисхэр дээрэ урда хойто хоёр харшалһаниие хэлээ һаа,
Тотиин номнол мүн.
646
Хожом өөрынгөө хэлэхэ үгые
Сэдьхэлдээ бодоһоор байжа хэлэ.
Хойтые бодонгүй амандаа ороһые хэлээ һаа,
Тэрэ хадаа охор бодолгото мүн.
647
Бусадта үгүүлхэ сагтаа
Энээнэй харюу ямар мэтээр ерэхэб гэжэ бодоһоор хэлэ.
Шатар гэхэ мэтээр наадаха сагтаа
Бусадай харюу угтуулжа ябаха үзэгдэдэг.
648
Үгэ хөөрэлдэхэ үедөө
Аман соогоо шэбэнэн үзөөд хэлэ.
Үзэсэ ехэтэй болгоомжотой зарим хүнэй ябадалда
Тэрэ ёһон үзэгдэдэг.
649
Хүн хэнтэй үгүүлэлдэбэшье,
Аажамаар урид тэрэнэй үгэнүүдые соносо.
Бусадай үгэнүүдые урид гаргуулаад үйлэдэдэг гээшэ
Мэргэдэй ёһо мүн.
650
Хэрбээ харюугаар ядуураа һаа,
Хаанай албан бууһан мэтэ харюу бү таби.
Мүнөө һайн мэдэнэ үгыб,
Хожом бодолго табяад үгүүлхэб гэжэ хэлэ.
651
Үнгэрһэн хэрэг бүгэдэдэ
Хаанай албан ерэһэн мэтэ харюу бү таби.
Мартажа юун болоһые
Һайн һананагүйб гэжэ хэлэ.
652
Хэрбээ бусадтай заргалдаха саг болог,
Һананагүйб гэжэ бү хэлэ.
Миниихи лаб үнэн гэжэ
Хэлэхэ сүлөөгөө хааха.
653
Бусадай нюурые хаража тэсэхэгүй һаа,
Газар гү, али огторгой хаража хэлэ.
Һохор заримууд үгүүлхэдээ
Нюдэтэйһөө һамбаатай байхань үзэгдэдэг.
654
Бусадай һаналые мэдэнгүй
Өөрын бодолго бү хэлэ.
Бусадай һаналые һайсаар мэдээд
Хожом хэлэдэг гээшэ мэргэдэй ёһо мүн.
655
Хэн хүнтэй хэлсэбэшье,
Аажамаар урид тэрэнэйгээ һанал соносо.
Бусадай һаналые урид гаргуулаад,
Хожом үйлэдэдэг гээшэ мэргэдэй ёһо мүн.
656
Хүн хэнтэй хэлсэбэшье,
Ехэ түргэнөөр бү хэлэ.
Тэрэ хадаа эхи ойротой
Һубагай уһан мэтээр бусадта үзэгдэхэ.
657
Үгүүлхэ үгэеэ
Айхабтар шанга дуугаар бү хэлэ.
Тэрээгүүр удхын зөөлэн хурын уһан хадаа
Агаарта хэрэггүйдэ сэсэрхэ болохо.
658
Лаб хурса үгэнүүдээ аажам,
Зөөлэнөөр үсөөхэн хэлэ.
Аажамаар оншотой хэлэхэ гээшэ
Хэрэг бүтөөхэдэ оньһо ехэтэй байха.
659
Хэнтэйшье хөөрэлдөө һаа,
Зөөлэн үгөөр асуужа байжа аажамаар хэлэ.
Бусад үгэ бүгэдэеэ гаргаха,
Өөрыншье оюун хёморхогүй.
660
Аман сэдьхэл хоёроо зохилдуулжа,
Хэлсэбэшье нюуха хэрэгтэй үгэнүүдые бү алда.
Ураг садан байбашье,
Бусадта шэбэнэн шэбэнэн хэлэхэ.
661
Олзо гарза багатай зүйлнүүдэй түлөө
Бусадтай хэлэ ама бү хэ.
Нэгэ адха таряанай тула
Хуулиин газарта заргалдаа һаа, хэр мэтэ үзэсхэлэнтэй гээшэб?
662
Өөртэшни эндүү гараха сагта
Эндүүрбэб гэжэ хэлэ.
Унгаһа табиһанай абяае
Хэхэрхэ, дарьяха дуугаар халхалаа һаа, нааданай орон мүн.
663
Өөрынгөө зүгэйхидтэ уурлаха сагтаа
Бусадай зүгэйхинээр бү ниилэ.
Хирээ галуунай һүрэгтэ ниилээ һаа,
Ехэ үзэсхэлэнтэй бэшэ гээшэ.
664
Бусадай тоогоогүй һаань,
Өөрөө ехэ дүрэ бү үзүүлэ.
Бүхы эрэгтэйнүүдтэ орхигдохо сагтаа
Эсэгынгээ гэртэ бэриин дүрэ абаһан мэтэ болохо.
665
Бусадай ехэ болгожо хүндэлөөгүй һаань,
Ехэшүүлэй һуудалда бү шахалда.
Дээрэһээ тушаал үршөөгдэнгүйгөөр
Ноёной тэмдэг зүүгээ һаа, нааданай бүлэн болохо.
666
Бусадта тоогдохые хүсөө һаа,
Үнэн ябаад, үсөөн дуугара.
Эли, далдые илгажа хэлэхэнь олошороо һаа,
Тэрэ хүн бусадта тоогдохогүй.
667
Бүгэдэ ехэ болгон хүндэлэгшье,
Айхабтар үндэр болон бү хэрхы.
Модоной үзүүртэ абираад байгша
Бүжэглэн хатараа һаа, газарта унаха.
668
Ехэ болгон хүндэлэгдэхэ сагтаа
Доодонуудые баһамжалга ехээр бү хэ.
Бүхэнэй сэдьхэл буруутаа һаань,
Бүгэдэнтэй тэмсэлдэжэ хэн шадахаб.
669
Олбори хотол түгэсые олохын сагта
Хэзээшье харамнан бү яба.
Гуйраншаншье ерэхэгүй,
Тэрэ гэр үхөөрэй гэр мэтэ болохо.
670
Хэрбээ ядуураа һаа,
Бүхэ зүрхэ барижа оролдолгодоо шүтэн яба.
Тэрэ хадаа үгытэй мүн бологшье,
Хаан мэтэ бусадые өөрынгөө шадалгүй бэеэрээ дагажа шадаха.
671
Хэрбээ ноён болоо һаа,
Хуулиин ёһые ёһо руунь сахи.
Үнэн ёһын хуяг үмдөө һаа,
Дайсанай мэсэ юу хэхэб.
672
Тэрэшэлэн ахалагша хүн болохо сагтаа
Бүгэдые алгадангүй харгалзан тэдхэ.
Гэм бэдэрэгшэ сэдьхэлтэншье
Юун гэжэ захирһан ёһоор бүтөөхэ.
673
Баһа эрхим хүн болохо сагтаа
Үгэеэ үсөөлэн, бэхи үгэтэй болон яба.
Үгэ бүхэниинь хаанай зарлиг мэтэ
Бүгэдын шэлэдэ хүндөөр бууха.
674
Оюунаа гүнзэгы болгон, абари зангаа уужам,
Алиндашье тэсэбэри ехэтэй болон яба.
Тэрэ хадаа зөөлэн, шэрүүн –
Бүхы үйлэ ябадалдашье маша таараха мүн.
«Хоёр ёһоной абаха, орхихые үгүүлэгшэ Бэлигэй толиһоо» хожомой холые бодожо ябаха табадугаар бүлэг.