АНХАНАЙ МАЛАЙ ХАРУУҺАН

Талын буряадай газаадахи табан хушуун мал

Табан хушуу мал: мори, үхэр, хони, ямаа, тэмээ – эдэниие үдхэжэ hууhан ууган ехэ уг гарбалнай. Табан хушуу мал гэхэдэ, нэмжээ үргэн тала дайда нюдэндэшни харагдахадал гэхэ. Хэр угhаа буряад зон уужам дайдаар зөөжэ, табан хушуу мал үсхэбэрилдэг, тэрээнэйнгээ аша шэмээр байдалайнгаа алибаа эрилтэ хангажа hууhан гээшэ. Буряад зоной ажабайдалые үе наhаараа эрхилжэ ябаhан адууhа малhаа амяарнь харахын аргагүй юм. Байдал hуудалайнь хэлбэри, ёhо заншалнууд, гурим журам гэхэшэлэн хэжэ ябаhан ажалтайнь холбоотой, тэрээнhээ эшэ үндэhэтэй гээшэ.

Бүри урда сагта, хорёо хото барижа, хони, ямаадаа хаадаг болоодүй, хагда ногооной һайниие дахаад, буряад айлнуудай нүүжэ ябадаг байһан үедэ жэжэ малаа, үхэрөө үхибүүдынь адуулха уялгатай байһан бэзэ. Ута шасатай адуу, тэмээнүүдээ ехэшүүл харюулдаг байһан ааб даа.

Хонолгондоо үдэшэлэн ерэхэдээ, һэеы гэрээ тойроод, жэжэ малынь: хони ямаадынь хэбтэдэг, тэдэнэй газаагуур тэмээнүүдынь хэбтэхэ, бүри газаагуур буурануудынь, адууниинь хүреэлдэг байһан гэдэг. Хоёр, нэгэн нохой – хамһууришад һаб-һоб гэлдэжэ ябаа гэе. Иимэ гуримтайгаар малнуудайнь хэбтэлгэ өөрсэ янзын хамгаалалта байһан гээшэ. Томо буурануудынь тэмээнүүдээ хамгаалха, һайн азарга адуугаа хуряагаад, шононуудые туруугаараа сабшажа, намнажа ябаад үлдэжэрхидэг байһан юм гэдэг. Шононуудай улилдаха, нохойнуудай хусалдахада, эзэдынь газаашаа гаража, малнуудаа номгодходог, тэдэнээ үмэгшэлжэ, харууһалжа байдагаа мэдүүлдэг һэн бэзэ.

Хүнэй байһан, утаанай гараһан газарта дүтэ амаржа хэбтэхэдээ, шоно нохойн аюулһаа гарасалданабди гэжэ малыньшье хадаа мэдэдэг болошонхой байһан ха.