ХОНИ БЭЛШЭЭХЭ ТУХАЙ

Гэрэл зураг: Оюна Будаева

Хэдынэй сагта, ямар газарта хониёо адуулхаб гэһэн иимэ дүримүүдтэй байһан юм:

• аһанай хайлахалаар, шулбыда адуулбал, мал һэргээд орхихо;

• Хээли ехэтэй хониёо үндэр газарта адуулхагүй;

• Ургын гарахалаар, хэдэн хоног ургытай газарта адуулха;

• Тиигээд ая гангатай газарта адуулха, ногоондо садажа байха үедэнь түргэн сагаан гэжэ үбһэтэй газарта адуулхада хатайр үбшэнһөө һэргылхэ,

• Хурьгадаа садхаахаяа, хонин һү орог гээ һаа, далан шагшага гэдэг жэжэ сагаан сэсэгтэй газарта адуулха;

• Хабарай сагта хонидые ехээр уһалжа болохогүй;

• Зундаа хада гүбээгээр, һэрюун газараар адуулха, үглөөгүүр эртэ бэлшээхэ. Тэрэгүйдэ үдэрынь халуунда хургаад, мүртэй эдеэлхэгүйдөө, хонин таргалхагүй.

• Шадаал һаа хүлэрын хүхые эдюулхые оролдохо (энэмнай түймэрэй болоһон газарай ногоон гээшэ).

• Шүүдэрэй хатаагүйдэ гол газараар ябуулхагүй, балшаруутаха;

• Намартаа холо туухагүй, түргөөр ябуулхагүй, хонин тураха. Энэ үедэ һайнаар уһалха;

• Үбһэнэй алаглажа (хагдаржа) байха үедэ үзүүртэ (намарай эхинэй гэхэ гү, али эртын намарай хагданда) гаргаха, адуулха;

• Үзүүрэй (намарай эхинэй гэхэ гү, али эртын намарай хагданда) һүүлээр сахилзада оруулхада мал турахагүй.

• Намартаа зуһалангай хэнзэ ногоондо адуулжа, марса долёолгоходо, мяханиинь амтатай, нооһониинь ута, үдхэн болохо.

• Марсада адуулаад, һалхи һүрюулжэ туухада, турьяхадань, хамарайнь һархяаг соохи хорхой гарадаг;

• Намартаа һайнаар уһалха, эдеэлүүлхэдэ хонин таргалжа, яһаниинь бүхэжэдэг, мяханиинь зузаардаг, уһагүй тала газарай зоной мал саһа эдеэд лэ үбэлжэдэг байгаа. Зарим тала газарнуудта зундаашье уһагүй байдаг.

Буда-Ханда ЦЫРЕНДОРЖИЕВА