ХОЦА НАМСАРАЕВ ХОНИН ТУХАЙ

Анхан сагһаа нааша буряад-монгол арад хонин һүрэг үдхэжэ, ашаг олзыень хэрэглэн, амидаран һууһан түүхэтэй юм.


Хун сагаан хониной нооһоор
Хурга зузаан һэеы хэжэ,
Хонгор добын орой дээгүүр
Хундаган сагаан гэр барижа,
Үбэлэй хүйтэндэ үрхэеэ татажа,
Зунай халуунда хаяабшаяа шуужа,
Үбэлэйнь хубсаһан гэхэдэ,
Үһэтэй нэхы хонин дэгэл,
Зунай хубсаһан гэхэдэ,
Зулмадха эльгэн хонин самса,
Бүд хубсаһа үмдөөгүй,
Бүргэдтэй мүнгэ тоолоогүй
Хуушан сагые ходоржо ерэһэн гэхэ,
Шэнэ сагта шэлжэн ороһон гэхэ.

Иимэ дээрэһээ манай ажалшад эртэ сагһаа нааша эсэгэ үбгэнэрэйнгөө эдлэжэ, маллажа һууһан хонин һүрэгые хододоо хонин эрдэни гэжэ хэлсэн ерэһэн байха юм. Энэ хуушанайнь нэрые болбосон байдалтай болоһон буряад-монгол эдир залуу суута малшад хүндэтэйгөөр нэрлэхэ зуураа, хонин һүрэгэйнгөө үүлтэр һайжаруулан, үһэ нооһыень нарижуулан үдхэхэ гээшэ түрүүшын шухала хэрэг гэжэ тоолоно. Тиимэ дээрэһээ хонин һүрэгэй үнгэ зүһэ, абари зан, амидарал тэжээлынь, аха түрүүень, аймаг бүлыень мэдэхэ хэрэгтэй.


Буряад-монгол буржагар үүлтэрэй,
Богонихон хүлтэй, аса туруутай,
Торголиг нооһотой, тоһолиг һүүлтэй,
Ногоо эдидэг, хибэдэһээ хибэдэг,
Номхон зантай, зөөлэхэн абаритай,
Бөөрэнхы хөөрхэн, гоёхон бэетэй,
Хонин эрдэниин хуби заяан
Бүмбэр-бүмбэр жороолон ябадаг
Арадай нюдөөр ажаглан харагдана,
Арадай гараар энхэрэн тэжээгдэнэ.
Эбэр ехэтэ хусын хүбүүд
Эхэ сагаан хонидһоо түрэжэ,
Анха түрүүн хурьган нэрэ абана.
Алтан шара уураг хүхэжэ,
Альман ногооной үзүүр шэмхэжэ,
Маара маараһаар мал боложо,
Дэбхэрхэ, собхорхо наада һурана,
Мүргэлдэхэ тэмсэхэ эрдэм һурана.
Бутуулын оёор маажадаг болоно,
Булагай уһа амталжа үзэнэ.
Залхуурхадаа заададаг зантай болоно,
Залд гэхэдээ, турьядаг зантай болоно.
Эрье болохо эрэ хурьган заһуулдаг,
Эхэ болохо эмэ хурьган эмнюулдэг*.
Хуса болохо хурьган шэлүүлдэг.
Нажарай халуун үнгэрэн ошоно,
Намарай сагаан хагда гэшхэнэ,
Хурьган нэрэнь хуушаран ошоно,
Түлгэ нэрэ шэнээр абана.
Үбэлэй хүйтэниие үнгэрэн гарана,
Халуун зунай хаһа болоно,
Намарай налгай һэрюун ороно.
Хабарай дулаан угтан ерэнэ,
Эрэ түлгэ шүлхэ болобо,
Хоёр үбэлые ходорон ошобол,
Гурбан намарые гулдиран гарабал,
Эмэ түлгэ зуһаг болобо.
Эрье, хуса, эхэ хонин
Эжэл һүрэгэй түрүү болонод.
«Хулай» гэбэл байхые мэдэнэ,
«Дэбрэй» гэбэл ерэхые мэдэнэ,
«Тадь» гэбэл ябахые мэдэнэ,
«Тээгэ» гэбэл уярхые мэдэнэ,
«Гүргы» гэбэл илгархые мэдэнэ.

"Буряад Үнэн" һониной архивһаа гэрэл зурагууд



* Эмнюулдэг – тэмдэг табиха тухай хэлэгдэнэ.

<< гэдэргээ гаршагсаашаа >>