МОРИНОЙ СОЛО ДУУДАЛГА

Эртэ урда сагһаа хойшо тахилга тайлгада, обоо уулада ошоошод урилдаа, барилдаа, һүр харбаа, мори урилдаа үнгэргэдэг бэлэй. Мориной урилдаан гурбан янза байдаг: хатараар, һайбар жороогоор, оодороор. Энэ мүрысөөндэ түрүү гараһан хүнүүдэй балсан шангатай баруун гарынь үргэжэ, баяр баясхалан хүргөөд, шагнал, бэлэг барюулдаг гээшэ. Түрүү гараһан мориной түхэл шэнжые дурдан, хонгёо шанга хоолойгоор, уран гоё үгэнүүдээр түүрээн солыень дуудадаг.

Ум сайн амгалан болтогой!

Унажа ябаһан хүлэг алдартай,

Бурхан багшын тарни шэнгээһэн,

Булта зондо мэдээтэй болоһон.

Дурам шэнги нюдэтэй,

Дун сагаан шүдэтэй,

Хомигор бүтүү туруутай,

Хоёр һормон шэхэтэй,

Хүжэ загаһан нюргатай,

Хүлэг гэжэ нэрэтэй,

Хоёр галта нюдөөрөө

Холые шэртэн харадаг,

Хоёр һонор шэхээрээ

Холын абяа шагнадаг,

Хоёр туруун дороо

Хоротониие дараһан,

Дүрбэн туруун дороо

Дайсаниие дараһан,

Шэбэр шугы дэлһэтэй,

Шэнгэн ута һүүлтэй,

Шэхэнэйнгээ дунда һамбайтай,

Шэлдэг хатуу бэетэй,

Хажа мүнгэн хазаартай,

Хатуу булгайр хэжэмтэй,

Тохой мүнгэн эмээлтэй,

Торгоор бэриһэн тохомтой,

Холо газарта сусангүй,

Хонхор газарта бүдэрэнгүй,

Дүрбэн хара туруунһаань

Дүлэ сасан ерэһэн,

Урилдаанай хүлэгүүд соо

Урид гаража ерэһэн,

Түрэл нютагай хүлэгүүд соо

Түрүү гаража ерэһэн

(Хэнэй хүлэг бэ эзэнэйнь нэрэ дурдаха).

Мори уяашан. Гэрэл зураг: erdemeetes.blog.gogo.mn

Мориной соло дуудаха хүн урилдаанай моридой ерэхэдэ, мориндо мордожо һуугаад, баруун гартаа хадаг барижа, табагтай сагаан эдеэгээр угтаха ёһотой. Урилдаанда түрүү гараһан мори унажа ерэһэн хүниие моринһоонь буулгажа, баруун гартань моринойнь жолоо барюулжа, моринойнь соло дуудажа эхилхэ. Соло дуудажа дүүргээд, табагтай сагаан эдеэнэй дээжые орон дэлхэйдээ сасан үргэжэ зальбараад, соло дуудаһан хүн өөрөө ама хүрэжэ амсаад, түрүү гараһан мориной эзэндэ табагтай сагаан эдеэгээ барюулдаг. Түрүү гараһан мориной эзэн баһал амсаад, мори урилдаанда хабаадаһан бэшэ нүхэдтөө саашань дамжуулха.

Пүрбэ Самбуев