БУРЯАДАЙ ОЙ ТАЙГА

А. Хантаевай гэрэл зураг

Манай республикын ой тайга туйлай ехэ дайдые эзэлдэг, баян ургамалтай, газаа далайн нюруугаар абажа харабал, эгээ доодо захынь ой модон 450 метр үндэр газарта ургадаг. Эгээ үндэр хадын орой 3490 метр болодог. Тала, нуга газарнуудта хуһан, бургааһан, бусад олон ондоо жэмэстэ модод ургадаг. Займагуудта, гол, горходой эрьеэр хасуури, шэнэһэн, уляаһан ургадаг, хуурайлиг шанартай, элһэлиг, шулуутай, наратай газарнуудай набтар хадануудые бүрхөөжэ, нам тужа нарһан модод ургадаг.

Нарһан гээшэ үндэр, нараар бага хадын ара, хүйтэн, нойтон, шииг ехэтэй газарнуудта ургадаггүй. Нарһанһаа дээшэ болоходоо, жодоо ургадаг. Тэрээнһээ дээшэ шииг ехэтэй, ургамалһаа үтэгжэһэн, бамбагар хүбхэлиг хүрьһэтэй газарта хуша модон ургадаг.

Үндэр хүбшын оройдо, саһан ехээр унадаг, удаан саһатай байдаг газарта онсо набтагар больти хуша ургадаг. Энэ модон һарьдаг хүбшын хүхэ ногоон үнгэтэ шэмэгынь болодог. Хоёр мянган метрһээ дээшэ үндэр хадын оройдо ямаршье модон, юрын үбһэ ногооншье ургадаггүй. Тусгаар жэжэхэн модоной шанартай хонин арса, сагаан дали, тэмээнэй һүүл гэхэ мэтын һайхан үнэртэй ургамалнууд ургадаг.

С. Конечныхын гэрэл зураг

Хуша модон манай ороной ехэхэн дайдада ургадаг, амтатай һамартай борбоосгойтой, бүдүүн модон юм. 1922 ондо Янгаажанай дасанда 2 метр 30 сантиметр бүдүүн хуша отолжо асарһан байгаа. Хүнгэн шанартай, гоё юумэ һиилэхэдэ хуша модон тон һайн, ялтарха хахархагүй байдаг.

Нарһан – манай республикын эгээ хондообо, үндэр модон. 20 гаран метртэ гэшүүһэнэй оролсохогүй хондообо нарһан Хамар дабаанай хүбшын үбэр талын хүндынүүдтэ ургадаг, хуһан, уляаһаншье байдаг. Хүнэй эдлэхэ модоной нөөсые хоёр миллиард кубометр болохо гэдэг, тэрэ тоодо: шэнэһэн — 62%, нарһан — 21%, хуша — 8%, хасуури — 2%, жодоо — 3%, бэшэ элдэб набшаһата модод — 4% болохо гэжэ тухайлагданхай.

Үйлэдбэридэ, элдэб зэбсэг бүтээлгэдэ хэрэглэдэг хатуу модод гэбэл, хайлааһан, долоогоно, яшал, үлир, бүйлөөһэн болоно. Эдэ ургамалнууд гоёолто ба элдэб һайхан жэжэ эдлэл бүтээлгэдэ хэрэглэгдэнэ. Хуһан баһал элдэб юумэндэ хэрэглэгдэдэг.

Г. ЛЁНХОБОЕВ