ОЙН МОДОНОЙ ҺЭЛГЭЛДЭЭН

Олон жэлдэ ургаһан бүдүүн модод хүгшэрхэдөө, голһоо хүндыржэ, оройһоо хатажа, үмхиржэ унаад, хэдэн жэл хэбтэхэдээ, үмхинь газарай хүрьһэ үтэгжүүлхэ хүлэртэ (торф) нэмэдэг. Жэл бүри унажа байдаг набша намаа, налхи мүн лэ үмхиржэ, хүлэрэй хүрьһэн зузаараад, ургажа байһан модод үндэр, гэшүүһэ үсөөнтэй, нимгэн холтоһотой болодог.

1750-яад онһоо хойшо хүн зон модо ехээр отолжо эхилээд, 1913 оной үеһөө гэр байрын, илангаяа хашаа хорёогой барилгада ехэ хэрэглэдэг болоо гэдэг. Нарин сагдуул модотой ой соо һургааг, һаднаг отолходоо, захаһаань халсартар унагаадаггүй, таарамжатай зохидыень түүдэг байхада, модоной хороһониинь мэдэгдэдэггүй, орондонь дахин шэнэ модон ургадаг юм. Шэлбүүһэ намааень арилгадаггүй, ойн нойтон оёорто дарамта бог боложо хэбтэһээр үнишье болонгүй үмхиржэ, мүн лэ газараа үтэгжүүлдэг. Тэрээн дээрэһээ модон үндэһэлхэ, ургахадаа түргэн, иимэ газарта үбһэ ногооной ургаса һайн байдаг.

Борбоосгойтой үрэ задараад, өөрынгөө нимгэн даляар, набшата модоной үрэ өөрынгөө хөөмэйдэ үргэгдэн хиидэжэ, газар бүри тарадаг. Теэд модоной үрэ газар бүри ургажа шададаггүй, харин таараха шоройтой газарта тудажа бууһан үрэ түргэн ургадаг.

1915-1945 онуудай хоорондо манай ороной хада хүбшэдэ, ой тайгада ехэ гал түймэр аһажа, ой модон халсарһан тала, улаан хүйр болотороо галдагдаад, тэрээнэй һуурида үбһэ ногооншье ургадаггүй байһанаа, унаһан модоной үмхиржэ тарахадань, үбһэ ногоотой боложо, зарим газарнуудта модон ургажа эхилэнхэй. Ургасынь удаарһан ушар юуб гэхэдэ, үтэгжэһэн хүрьһэн дүрэжэ, ехэ дайдада улаан шорой үлөөд, халуун наранда хатажа, газараа халхалха ургамал гараагүй байһан бололтой.

Г. ЛЁНХОБОЕВ