ЖЭГҮҮРТЭ ШУБУУД
 Булжамуур |
Эхэ байгаали болбол ургамалай болон амитанай аймагуудые ямар тааруу hайнаар, тэнсүүритэйгээр табидаг, зохёодог, байгуулдаг гээшэб даа. Ургамалай ба амитанай аймагуудhаа газарай шэг шарай, түхэл шэнжэ, маяг хэлбэри дулдыдадаг бэлэй. Тэрэшэлэн хорхой шумуул, жэгүүртэн шубуун, ан арьяатан гэхэ мэтэ амитанай аймагай олон түлөөлэгшэд байгаалиин эрхэ байдалтай зохилдохо гэжэ хубилан хүгжэдэг юм.
300 жэлэй саана Байгал тухай: «...Далайе гаталан гарабабди. Энээгүүр жэгүүртэн тоогүй олон, галуу болон хун шубууд саһан шэнгеэр сайбалзан тамаржа ябаха юм...» гэжэ бэшэгдэһэн юм.
 Шонхор |
Хээрэ талаар, ой согуур амидардаг хүхэ буха, улаан залаата, улаан үбсүүтэ, шагшага, шаазгай, борбилоо, турлааг, харсага, элеэ, хараасгай, бүбөөлжэн, итаг шаазгай, тоншуул, бэгсэргэ, хатюул, хюрөөсгэй, һойр гэхэ мэтэ жэргэмэл шубууд тала газар, ой соогуур олоор үдэһэн хорхой шумуул, жэжэхэн мэрээшэ амитадые үгы хэдэг байна.
Улаан үбсүүтэ, хүхы, хүхэ буха, хатюул, хюрөөсгэй, бэгсэргэ, шара шубуун зэргэ шубууд элдэб ургамал, hөөг модоной набша намаа, гэшүүһэ мүшэрыень нүхэлжэ хибэжэрхидэг шиигануур сохо, төөлүүр хорхой, шэрхэ хулпаа, хорото абаахай, эдэнэй үтэ абгалдайнуудые усадхажа hалгаадаг байха юм.
Хүхэ буха шубуун модоной хүнды соо байрлахадаа, элдэб сохо хорхойе үгы хэдэг.
 Зана |
Хойто болон урда аймагуудай ой соогуур хура, hойр, хүдүү, сагаан, боро торхируу гэхэ мэтэ шубууд амидардаг юм. Урда аймагуудай нютаг дэбисхэртэ борбилоо, булжамуур, алаг туун, турлааг, шаазгай, гулабхаа, хун шубуун, тохорюун, тоодог, нашан, харсага, элеэ, бүднэ, хүхэ сүгсэгы, зана зэргэ олон шубууд байрладаг.
 Элеэ |
Гол мүрэн, нуур сөөрэмэй эрьеэр, намаг налхитай газараар нугаhан, галуун, hараалжан, сусагаалжан, хабтагаалжан, ангир, хүхэ дэглы, бүднэ, тохорюун гэхэ мэтэ элдэб түрэлэй уhанай шубууд уурхайгаа заһан зуһадаг.
Манай республика дотор агнууриин шубууд яһала олон: уһанай шубууд сооһоо элдэб түрэлэй нугаһан, галуун, ойн жэгүүртэдһээ һойр, хүдүү, хура, торхируу шубууд олоор олзоборилогдодог байна. 2004 оной дүнгөөр 87 мянган һойр, 64 мянган хүдүү, 95 мянган хура, 695,4 мянган элдэб түрэлэй торхируу барижа, худалдаанда гаргаһан байна.
 Ангир |
Республикамнай агнууриин газарнуудтай ойн болон хээрын, уһанай шубуудай нилээд олошорһыень дурдангүй байхын аргагүй. Тиихэдээ бүргэд, хилэн, ёло шубуун, тоодог, хэдэн түрэлэй тохорюун, хүхэ дэглы гэхэ мэтэ зарим түрэлэй шубууд үсөөржэ, “Улаан дэбтэртэ” орохо туйлдаа хүрэжэ байна гэжэ тэмдэглэнгүй үнгэрхэ аргагүй.
Буряад ороной нютаг дэбисхэр дээрэ амитанай болон ургамалай аймагуудые сахин хамгаалахын тулада ниитын эмхинүүд, арад түмэн, үхибүүд эдэбхитэй ажал ябуулха ёһотой.
Бата-Мүнхэ ЖИГЖИТОВ
| << гэдэргээ | гаршаг | саашаа >> |