БУГЫН ДУУН

Бугын дуун тухай би үни заяанда, үхибүүн ябахадаа, эжыһээ дуулаа һэмби. Мүнөө бодоходоо, юрэ бусын зугаа-хөөрөөе, үшөө гүлмэрхэн ухаандаа юун гэтэрээ эли тодоор хадуужа абаһан байгаа хүнбиб, мүнөө би өөрөөшье ойлгодоггүйб. Нам мэтын наһанай хүнүүдые, «дунда наһатан» гэжэ хэлсэдэгшье һаань, тэрэ холын сагта «шагнаһайб» гэжэ һанаһан бодолни хэзээ нэгэтэ хүсэлдэхэ байха гэжэ этигэжэ ябадагби.

Бугын «дуулажа байхые» телевизорээр шагнаа һэм. Юрын дуундал адли дуун. Иимэрхүү дуу, абяае, үшөөшье үзэсхэлэн гоё һайхан амитад, шубуудые оло дахин сэнхир экранда харагшабди. Гэбэшье…

Алтан намарай аалихан газаа буужа ерэхэдэ, аглагхан дайдынгаа алаг шаргал хүнжэлдөө орожо байхада, ангир шубуунай аян замдаа мордожо байха үе сагта ара хангай, хүбшэ тайгаар бугын дуунай хаһа хүрэжэ ерэхэ. Сэлмэг хүйтэн намарай, сагаан хюруута намдуухан үглөөгүүр шэлын оройгоор шэдитэ һайхан мүнгэн хоолойгоор бугын дуудаһан дуунай аялга ойн хүнды, һудал хабсагайгаар онсотой шангаар дуулдажа, сээжэ зүрхэнэй хүбшэргэй дайража, сэдьхэл һанаанай ойлгосо боложо үзэгдэдэг.

Бугын дууе анха түрүүшынхиеэ шагнаһан хүн сошожо абаха, харин бараг залууһаа буу барижа ябаһан ангуушад баясажа байдаг гээшэ. Зэрлиг ой соо энэ зэрлиг амитанай дуу шагнахада, хүнэй досоо ямар боложо байдаг хаб, мэдэдэг һайб?

Минии түрэхэһөө урид тагаалал болоһон үбгөөмни ехэ ангуушан байгаа. Намарай ольбон буужа, набша намаагай шарлажа байха сагта нагаса үбгөөмни нүхэр ангуушантаяа «бугын дуу шагнахамнай» гэлдээд, үглөөгүүр эртэлэн, хүдөө ябашадаг һэн гэжэ эжымни багадамни хөөрэгшэ һэн.

«Буга гээшэ холо байдаг юм гү, би шагнахаяа һананаб», – гэжэ эжыһээ һурахадамни, эжымни энеэбхилэн, «түргэн лэ томо болыш даа, хүбүүхэмни, тиихэдээ ёһотой эрэ хүн болохош. Хангайда гаража, дура зоргондоо бугын дууе шагнажа байхадаш болохо», – гэһэн юм.

Нээрээшье, ой соо бугын дууе шагнажа байхада, телевизорээр шагнаашада адли байдаггүй хаш. Мүнөө сагта хобдог хомхой зон модоной үйһөөр шэбшүүрдэн, бугын дуундал адли дуу гаргажа, юушье мэдээгүй бугануудай хажуудань харайлдажа ерэхэдэ, гам хайрагүйгөөр буудажа аладаг гээшэ. Урдын буряад ангуушад бугын дууе шагнахаяа буугүйгөөр ошодог байгаа.

Ангуудай орооной эхилээд байхада, эдэ һайхан амитадай бэе бэедээ дурлажа, уг түлэгөө үргэлжэлүүлхэ сагайнь боложо байхада, ами наһыень хороохо гээшэ ехэ нүгэлтэй һэн. Үнэн ангуушад гээшэ, уяанда байһан һорёоной моридтол адли, агнууриингаа хаһын дүтэлжэ байхада, тэсэжэ ядахадаа, ой тайга гаража, ан гүрөөл хаража, абяа аялгыень дуулажа, хэрмэн, булганай үринэрөө хэр томо болгожо байһыень хаража, ерээдүйнгөө агнаха газар үзэжэ ерэдэг байгаа. Мүнөө сагта буугүйгөөр, бугын ирагуу һайхан дууе шагнахаяа ой тайга ошодог ангуушад хэр олон хаб, мэдэдэг һайб?

Александр ЛЫГДЕНОВ