БАРГАЖАНАЙ АЙМАГ

Баргажан уулын шулуун хабсагайнууд
С. Конечныхын гэрэл зураг

Баргажанай аймагай харьяата газар Байгал далайн зүүн эрьеэр Джиргын, Икадай, Баргажанай шэлэнүүдэй хормойгоор оршодог.

Баргажан болон бусад голнуудые, Байгалай эрье зубшажа манай ээрын урда V-II мянган жэлэй үедэ ажаһуугшадай мүр сараа олдоһон байдаг. Эртэ урдын хүнүүдэй ажаһуужа байһан агы нүхэнүүдшье бии.

Аймаг гол түлэб хүдөө ажахын шэглэлтэй. Тиихэдэ загаһа баридаг, ан олзоборилдог ажахынууд хүгжэнги. Промышленна үйлэдбэри-нүүдэй эгээл томонуудайнь нэгэн гэбэл, Барга-жанай-Адагай модо үйлэдбэрилдэг ажахы юм.

1700-гаад онуудай эхеэр Эхирэд болон Булгадуудай отогууд Баргажан гол руу нүүжэ ерэһэн гээд түүхын баримтанууд байдаг. Хожомоошье, XVIII зуун жэлэй 40-дэхи онуудһаа ХХ зуун жэлэй 20-ёод онууд болотор Ойхоной, Зүлхэ мүрэнэй эхин шадарай буряадууд ерэһэн байха юм.

Ородуудай бии болоһон үе 1648 ондо гээд тоологдодог. Иван Галкинай ударидалга доро 70 хасаг ерэжэ, хэрэм барижа тогтоһон гээд хэлэгдэнэ.

Баргажанай хаданууд

Хаанта засагай үедэ Баргажанай дайда хубисхалшад, буһалгаашад болон декабрист-нуудай сүлэлгын газар байһан юм. Тиигэжэ эндэ 130 декабрист сүлэлгэдэ байгаа. Тэрэ тоодо аха дүү М.К., В.К. Кюхельбекернүүд, Н.С. Тютчев, М.А. Линев, Е.К. Брешко-Брешковская, «Потемкин» броненосецой буһалгаашад П.И. Солощенко, И. Орлов, Ф.Н. Квятковский болон бусад.

Баргажанай аймагай таряашан Р.В. Эрдынеев Буряад Республика соогоо эгээл түрүүшын Социалис Ажалай Герой болоһон юм. (1947 он).

Тиихэдэ Буряад Республикын миллиондохи эрхэтэн Жаргал Эрдынеев мүн лэ энэл аймагай.

Адхата, Буха-Шулуун, Бүхсэхээн, Даяанша, Долоон-Нарһан, Сагаан-Хада, Улан-Баабай, Хилмэн-Хушуун, Хабтагай-Шулуун, Эмээлтэ-Хүзүүн, Эхын-Жалга гэхэ мэтэ тахилтай, мүргэлтэй уула, обоонууд Баргажанай дайдые сахижа байдаг юм.

Николай ШАБАЕВ