ХОЙТО-БАЙГАЛАЙ ЭВЕНКИЙСКЭ АЙМАГ
Байгалай хойто хушуу тойроод, Дээдэ-Ангарай хоёр эрьеэр Хойто-Байгалай аймаг байдаг юм. Энэ газар Байгал тээшээ налуу, Дээдэ-Ангарай эхин далайн нюрууһаа 1000 м., адагынь 456 метр үндэртэ. Аймагай баруун хажуугаар Чуя, Мама голнуудай адаг, тиихэдэ Байгалда ородог бишыхан Тыя, Галая голнууд урдадаг. Дээдэ-Ангар эхин багаараа хабшуу жалгаар урдадаг юм. Эндэ нуурнууд элбэг. Аймагай бүхы газарай 87% ой модон юм.
Байгал далай
Урда эртэ-дээ энэ дайдаар улад зон гол түлэб Байгалай эрьеэр байһан гээд элирһэн. Дундада зуун жэлнүүдэй үе балай шэнжэлэгдээгүй. Эндэ ородуудай бии болоһон үе 1643 оноор тоологдоно. Хасаг десятник (арбанай дарга) С. Скороходов тэрэ ондо Байгалай баруун хойто эрьеэр Дээдэ-Ангар хүрэжэ, нютагай зонһоо татабари (ясак) суглуулха зорилготой һуурижаһан байна. 1647 ондо хасаг атаман В. Колесников Дээдэ-Ангарай адаг багаар Нижнеангарскын острогто һуури табина. ХVII зуун жэлдэ тэрэнь Светлая голой эрьедэ абаашагдажа, Куморско острог гээд нэрлэгдэһэн байгаа.
Северобайкальск хотын вокзал
1914-1915 онуудаар Г.Г. Доппельмаирай эрдэм шэнжэл-гын экспедици Баргажанай заповедник байгуулха талаар ехэ хүдэлмэри ябуулжа, 1916 ондо тэрэнь бүхы Росси дотор түрүүшын иимэ заповедник боложо нээгдэһэн юм. Тэрэ экспедициин анхан бууһан газар (Давша багаар) заповедник байгуулагшадта хүшөө табяатай байдаг (Г.Г. Доппельмаир, З.Ф. Сватош, К.А. Забелин, А.Д. Батурин). Совет засаг байгуулгын үедэ болоһон шуһата байлдаануудай газараар хүшөөнүүд табигданхай.
1921 ондо Эрхүү тээһээ Байгалай шэлэ дабажа, Дуганов-Донскойн сагаан сэрэг орожо ерээд, бүхы аймаг соогуур һүйд, дээрмэ, алуур хэһэн байха юм.
 Хото соо |
Эвенкийскэ аймаг гээд нэрлэгдэбэшье, ородуудайнь тоо булюу, энээндэ БАМ-ай барилга ехэ нүлөө үзүүлһэн байха. Аймагай ажахын ехэнхи хуби промышленна үйлэдбэри, хүдөө ажахы эрхилдэг, загаһа, ан олзоборилдог.
Хотын гудамжада
1974 ондо БАМ-ай барилгашад эндэ, зэрлиг тооной газарта бууһан, оройдоол 1 жэл болоод, Северобайкальск хото, Шэнэ-Уоян, Гоуджекит һууринууд бии болоод байгаа. 1979 оной һүүл багаар Северобайкальск хотодо түрүүшын поезд ерээ һэн. 1983 ондо аймагай дайдаар хараалагдаһан түмэр замай барилга дүүрээд байгаа. Тиигээд лэ зам зубшаад үйлэдбэриин комплекснууд бии боложо захална. Байгал-Амарай түмэр зам барилгада хабаатай хүшөөнүүд аймагай дэбисхэр дээрэ олон.
Хойто-Байгалай аймагта ашагта малтамалнууд тон элбэг. Тэдэнэй тоодо полиметаллнууд, мүнгэн, алтан, туулган, зэд, нүүрһэн болон бусад малтамалнууд. Аймагта барилга ехэ хүгжэнги.
Нютагай эвенкнүүдэй ажабайдал гурим соогоо – оро үсхэбэрилгэ, загаһа барилга, агнуури.
"Информ-Полис" һониной гэрэл зурагууд
Николай ШАБАЕВ
| << гэдэргээ | гаршаг | саашаа >> |