НЮТАГАЙМ УҺА ГОЛНУУД

Уһан тухай энэ бага бэшэ ажал хээд, нютагайнгаа уһа голнууд тухай хэлэнгүй үнгэржэ болохогүй. Манай дуутай суутай Эгэтын-Адаг тоонтомнай гурбан голой бэлшэртэ оршодог үлзы һайхан нютаг юм. Минии хүгшэн эжы Ц-Х. Ж. Жамьянова «Эгэтын-Адаг тоонтомнай» гэһэн дуун соогоо иигэжэ бэшэнхэй:

Маарагтын нуур. Гэрэл зураг: Игнасио Эрнандо

Эгэтэ, Маарагта гэһэн үгэнүүд хамниган үгэнүүд гэжэ тайлбарилдаг. Маарагта гээшэ Бургааһата гэһэн үгэ гэдэг. Нээрээшье, хадын боориһоо эхи абаад, шугы бургааһан соогуур харьялан урдажа, эгээлэй юрын Эгэтэ голтой хамтараад, Үдэ голтоёо ниилэдэг.

Бабжа баатар манай нютагта

Бабжа баатар сэрэгтэеэ үдэ багаар нэгэ танигдаа мэдэгдээгүй голой эрьедэ хүрэжэ ерээд, сагай хэмжүүр баримталжа, Үдэ гол гэжэ нэрлэһэн юм гэлсэдэг.

Бабжа баатар Булган талын тэг дунда мориёо орхёод, дайсанаа отожо үни удаан һуушоо ха. Тиихэдэнь мориниинь халуунда ундаа хүрөөд, урда хүлнүүдээрээ газар сабшажа, гэдэргэнь хаяхадань, Гол толгой хада бии болошоо гэхэ, сабшаһан нүхэнһөөнь уһан гаража Маарагтын нурнууд бии болошоһон юм гэжэ нютагаймнай зон домоглодог.

Маарагтын аршаан

Наһатайшуул аршаан булагай уһые арюун уһан гэжэ нэрлэдэг гуримтай. Маарагтынгаа эм домтой аршаан тухай хэлэнгүй гаража болохогүй. Түмэрэй һудал дайража гараһан энэ аршаанай шабар улаан үнгэтэй юм. Хүнүүд хүл гараа, нюрга һээрээ энэ шабараар шабажа эдэгээдэг. Маарагтын аршаанай эмшэлхэ арга үни холын түүхэтэй, суутай даа. Бэеын яра, шарха, хабдар, хэрхэ үбшэндэ, һудаһа шуһанай үбшэндэ, хото хоолойн, мүн эхэнэрэйшье үбшэнгүүдтэ эмшэлхэ аргань тон үргэн, түргэн гэжэ шэнжэлэгдэнхэй. Бэеынгээ элүүр энхые сахихын тула нютагай зон, мүн холо ойрын газарһаа үбшэнтэн зунай һайхан сагта Маарагтьн аршаанда суглардаг, амардаг, эмшэлүүлдэг. Энэ үедэ саг зуурын санатори нээгдэдэг заншалтай, хүн зондо тон туһатай юм.

Алдар Дондоков,
Эгэтын-Адагай дунда һургуули, 2008 он