ЗҮБЛЭЛТЭ ЗАСАГАЙ ҮЕДЭ

Эргэнэй дайн. "Ургын һалбарха үедэ" гэһэн киногой хэһэг

1917 оной Октябриин хубисхал Байгалай урда бэе Росси хоёрой харилсаае саашадань үргэлжэлүүлээ. 1923 ондо Буряад-Монголой АССР байгуулагдаба. 1937 ондо Зүүн Сибириин хизаарай захиргаанай байгуулалтые хубилгажа, хэдэ хэдэн аймагуудые республикын мэдэлhээ гаргаад, тэдэниие буряад хоёр автономито тойрог болгон таhалба. Тэдэ хадаа Шэтэ можын мэдэлэй Агын тойрог, Эрхүү можын мэдэлэй Усть-Ордын тойрог болоно.

Зүблэлтэ үе сагай hайншье, муушье үйлэ хэрэгүүдые бүхы гүрэнтэй адли Буряад орон амасаха баатай hэн. Зүблэлтэ засагай жэлнүүдтэ республикын хүдөө ажахы ехээр хүгжөө. Арадай ажахын 60 шахуу hалбари, тэдэнэй тоодо самолет бүтээлгэ, машина бүтээлгэ, элшэ хүсэн, шулуу нүүрhэнэй, ашагта малтамалнуудай, модо болбосоруулгын гэхэ мэтэ Буряадай ажаүйлэдбэриин hалбаринууд СССР-эй бүхы экономическа районуудтай нягта харилсаатайгаар хүгжөө hэн. Буряад орондо байгуулагдаhан томо заводуудай олонхинь оборонын продукци гаргадаг байжа, республика хаалгатай гуримаар бусад дэлхэйhээ холодуулагданхай байгаа.

Илангаяа зүблэлтэ засагай үедэ Буряад ороной hургуули hуралсал, эрдэм ухаан, соёл ехээр хүгжэжэ, түүхэдэ ороо. Россиин Шэнжэлхэ ухаанай академиин Сибириин таһагай Буряадай Шэнжэлхэ ухаанай түб, республикын дүрбэн дээдэ hургуули, 20 гаран техникум, тусхай дунда hуралсалай газарнууд — эдэ бүгэдэ эрдэм ухаанай, мэргэжэлэй ехэ хүсэн гээшэ, ерээдүйн сагта республикын экономико хүгжөөхэ хэрэгтэ түлхисэ үгэхэ хүсэн мүн.

ЛВРЗ-гэй Соёлой ордон

1990 оной октябриин 8-да республикын "автономито" гэhэн нэрэ зэргэ болюулагдажа, бүрин эрхэтэ Буряад Зүблэлтэ Социалис Республика гэжэ шэнээр соносхогдoo hэн.

1991 оной мартын 27-до Буряадай Парламент республикын нэрэhээ "Зүблэлтэ", "Социалис" гэhэн элирхэйлэгшэ үгэнүүдые болюулжа, "Буряад Республика" болгобо. Бүрин эрхэтэ республика, өөрын Үндэhэн хуулитай, хуули гаргаха, тэрэниие хэрэг дээрэ бэелүүлхэ засагтай. 1994 ондо Буряадай түүхэдэ түрүүшын Президент hунгагдаа hэн.

Буряад орондо шажан мүргэлэй хэдэн янзын шэглэл бии юм. Тэдэнэй эгээл дэлгэрэнгы заншалта болоhон Буддын болон Үнэн алдартын шажанууд мүн. Россиин Буддын шажантанай түб Буряадта байдаг, мүн Буддын шажанай эхэнэрнүүдэй түрүүшын дасан эндэ байгуулагданхай.

Республикын гол үндэhэ яhатан — буряадууд. Буряад соёлой түбүүд Москва, Санкт-Петербург, Киев, Эрхүүдэ бүридхэгдөөд хүдэлжэ байдаг. Республика соо 300 гаран ниитын нэгэдэл тоологдоно. Тэдэнэр ажал хэрэгээ амгалан тайбанаар эрхилжэ байдаг.

Булат ЖАНЧИПОВ