Буга һара (Гуран). Январь

Монгол литээр январь һара ҮХЭР һара гээд нэрлэгдэдэг. Буряадууд БУГА ҺАРА гэдэг. Энэ һарада үбэлэй хүйтэн эгээл ехэ хэмжээндээ хүрэдэг байна. Энэ хүйтэндэ дэлхэйн шэмэг манай Байгал далайшье байгаалиин уларилтай тэмсэдэг. Тэрэ хүрэхынгөө урда тээ мүльһэдые зоболон ехэтэйгээр иишэ тиишэнь шэдэлэн, мүльһэтэхэгүй гэжэ тэмсэдэг. Тиибэшье Байгал дээгүүр энэ үедэ “Сарма”, ”Хүлтүүг”, ”Баргажан” г.м. шэмэрүүн һалхинууд сагай уларил хубилган, өөрынгөө зан заршамуудые харуулдаг юм. Тиигэжэ үбгэн далай яаха аргагүй мүльһөөр хушагдадаг юм.

Үбэлэй шанга хүйтэн хүдөө ажахые, илангаяа мал ажал ехэхэн хохидолдо оруулхаар занадаг. Гэбэшье хүнүүд үбэлжэлгэдөө һайнаар бэлэдхэл хэжэ гарадаг.

Ой тайгын саһан гүнзэгы, агаар аажам тунгалаг. Һард гэмэ хонгёо һонор байдаг. Ойн амитадшье хон-жэн байдалда өөрынгөө арга боломжонуудые бэдэрдэг, байгаалиин табиһан хууляар, ёһо заршамаар амидардаг.

Үбэлдэ илангаяа үхибүүд ехэ дуратай. Тэдэнэй ургажа байгаа бэе, зориг, ухаан сэдьхэл ямаршье янгинама хүйтэнһөө айдаггүй. Хүүгэд хүлдөө сана, коньки углажа, байгаалиин хэрзэгы аашые тэсэжэ, сэнгэхэеэ гарадаг. Үбэл гээшэмнэй бэе хатуужуулгын эгээл зохид хаһа мүн. Үбэлэй хүйтэндэ дааража унаагүй ургамалнуудшье ерэхэ жэлдэ ажамидаралай зол мэдэрдэг гээшэ.

Даша-Нима Дондупов