ҺАРА ЖЭЛЭЙНЬ УЛАРИЛ


Захааминда. В. Урбазаевай гэрэл зураг

Дэлхэйн байгаалиин атар баян байһые түүхэ домогууд, үе дамжажа ерэһэн аман үгэнүүд гэршэлэн тэмдэглэдэг. Элдэб ургамалнууд ямаршье зүйлөөр химаралгүйгөөр зүндөө үмхиржэ, газарай хүрьһэ үтэгжүүлдэг, саг сагай хүйтэн дулаанай ая хэлбэри зохид, саһанай, хура бороогой оролго тэнсүүхэн, газар дайдамнай ногоон зүлгөөр хушагдан, шүүдэрэй һэрюун амисхалаар дүүрэн байһан гэдэг. Ой модон ойроо хүртөөгүй, үргэлжэ нэбшын ургадаг, хура бороогой ходо ородог, газарай хододоо шиигтэй, горход булагуудай уһаар элбэг дүүрэн байһан, энэнь хэдэн мянган жэлэй туршада нэгэ зан тухай байһан аад, удаа дараалан хубилһан, илангаяа һүүлэй табан зуун жэл соо тэдэнэй уһан хорожо, урасхалынь һуларжа, олохон булагууд хатаһан, һаба һууриинь үлэһэн шэнжэ элихэн харагдажа байдаг. Газар дайдын ургамалаар элбэг баян тулада ой модон хадаа һэрюун намжаагаар амисхаалжа, һүниин сагта хүлэрэн шүүдэрлэжэ, шүүдэрэй уһаар бүхы ургамал, набша ногоон ба олон түрэлэй амитад уһалан ундалжа байдаг. Бүрхэг һүни шүүдэр хюруу тогтодоггүй болобошье, газарай шииг нойтоной элбэг байха бүри гол губи, намаг газарнууд хүлэрэн манараад, хүхэ манан хөөрэн монсогойржо, хура бороогой орохо түргэдэдэг гээшэ.

Ехэнхидээ зунай тэнгһээ хойшо гэхэ гү, али үдэрэй тэхэрижэ, богони болохоһоо захалаад, шанга халуунай үе болодог. Тиихэдэ хура бороогой удаан таһалдабал, ургамал бүгэдэ гандажа, газарай хүрьһэн хатажа, гэмтэхын туйлда хүрэдэг гээшэ ааб даа. Хурын үүлэн хара үнгэтэй болоод монсогойржо, халуун хүйтэн хоёр агаарай хоорондо хабшагдан үдхэржэ, шанга аадар бороо гү, али мүльһэтэ мүндэр ородог гээшэ.

Элбэг баян ургасатай жэлдэ, илангаяа таряанай гарасын һайн байһан газарнуудта аадар мүндэр, тэнгэриин дуун, сахилгаан ходо үзэгдэдэг байһан аад, һүүлэй жэлнүүдтэ нилээд үсөөн болоо гэжэ нютагай шэнжэлэгшэд тэмдэглэһэн байдаг.

Манай республикын газарай нэлэнхы ехэ хадань бороо хурын, саһанай оролгын хубилалта эндэ тэндэ об-тоб үзэгдэдэг, үнинэй шэнжэлэлгын үндэһөөр, Байгал шадарай ба хада уулын забһарай аймагуудта, гурба-дүрбэн жэлэй туршада хура бороотой, ган жэлнүүд һэлгэлдэжэ байдаг янзатай, гэхэ зуура хаа-яа туйлай ехэ ганшье болодог. Заримдаа һая нааша үзэгдөөгүй һайн уларил тудаад, һүни бүри бороон орожо, үдэр бүри халуун наран шаража, туйлай баян ургаса гарадаг байгаа. Иимэ саг хори-гушан жэлэй туршада үсөөн болодог гэхэ юм.

Галдан ЛЁНХОБОЕВ, 1966 он


<< гэдэргээ гаршаг саашаа >>