Хүхэ һара (Гани). Июнь

Монгол литээр МОРИН һара. Буряадууд ХҮХЭ ҺАРА гэжэ нэрлэдэг. Дуулим хабар үнгэржэ,дулаан нажарай эхилхэдэ, үргэн тала дайда үнгын сэсэг ногоогоор шэмэглэгдэнэ. Энэ һарые баруун буряадууд “мангиһанай (мангирай) һара” гээд нэрлэдэг юм. Мангир түүжэ хатааха, дабһалжа дараха, тэрэниие хартаабха шарахадаа, мяха шүлэеэ шанахадаа хэрэглэдэг юм. Бүхы буряадуудта тиимэрхүүл байдаг. Июнь һарада малшад, таряашад ажалаа эртэлжэ дүүргэхые оролдодог. Юуб гэхэдэ, үбһэ тэжээл, ургаса хуряалгын урда тээ хүдэлмэриеэ дүүргээд байбал, нажарай налгайда хурим түрэ наадаха, ураг худанар заларха, үхибүүд зунай лагерьта амарха, арад зон аршаанаар ябажа, бэе махабадаа заһаха, айл аймагтаа айлшалха, сэнгэхэ сагтай байхаяа оролдоно.

Июнь һарын тэн багаар хониной нооһо хайшалалган эхилжэ, арбаад хоногой туршада дүүрэдэг. Июниин 22-һоо эгээл ута үдэрнүүд эхилжэ, хэдэн хоногһоо һүниин саг нэмэнэ. Наранай шанга халуун ургамал бүхэнэй ургасые түргэдхэнэ. Тиибэшье хура бороон аадарлажа, нооһо хайшалалга һаатуулдаг, нюсэгэн болоһон хони хурьгад зууража болохо, тиимэһээ тэдэниие уйтан хашаанда бэе бэедээ няалдатарнь хааха хэрэг гарадаг.

Хони малые эртэ һэрюундэ, шүүдэртэй ногоондо бэлшээжэ таргалуулдаг, үдэрэй халуунда аляаһа батаганаан адуу малда амар заяа үзүүлдэггүй. Хонидые хүдөө ногоондо адуулха, тиигэбэл хонин хэжэгээ хаяха, нооһониинь үдхэнөөр, түргэн ургаха гэлсэдэг. Июнь һара ургасаар баян.

Даша-Нима Дондупов