Ахын аймагта. В. Урбазаевай гэрэл зураг

Эртэ урда сагһаа хүнүүд байгаалияа ажаглан шэнжэлжэ, уларилтай тааруулан ажал хэрэгээ түсэблэдэг, ябуулдаг байһан. Жэшээлхэдэ, хүнүүд гансашье огторгойн шарайгаар бэшэ, үшөө тиихэдэ зарим амитадай аяг зангаар уларилай хубилхые мэдэдэг һэн.

Үхибүүд, таанадшье байгаалияа шэнжэлхэдээ, хүнүүдтэ үшөө мэдэгдээгүй ажаглалтануудые адаглажа ябагты.

БАЙГААЛИИН ШЭНЖЭҺЭЭ

• Үглөөнэй тэнгэриин улайгаа һаань, һалхин болохо.
  
  
• Уһан шэргэжэ хүрэхэдөө ган болохо, үерлэжэ хүрэхэдөө үһээтэй байха.
  
  
• Һарын хүреэтэхэдэ, хүйтэн болодог.
  
  
• Утаан дулаанда сэхэ өөдөө дэгдэдэг, хүйтэндэ хажуу тээшээ тарадаг.
  
  
• Үдэшэндөө тэнгэри улайбал, үглөөдэрынь дулаан үдэр болохо.
  
  
• Үүлэн түргөөр нүүхэдээ, һалхи зүгнэдэг.
  
  
• Ойн шууяа һаа, һалхин болодог.
  
  
• Һархяагай элбэг газарта хэрмэн олошордог.
  
  
• Урса гэрэй утаанай газараар тунаха - хүйтэрхэгүйн тэмдэг.
  
  
• Бүрхэг үдэрнүүдые зүгнэхэдөө наһатай зоной хүл, гар яншадаг.
  
  
• Мүшэдэй һарын ойро дүтэлхэдэ дулаардаг.
  
  
• Гэртэ байһан уһанай шолшогоноходо, дулаан болодог.
  
  
• Бургааһанай гүлгэнэй дээрэ һаа – түрүүшын таряан һубаряатай, дунда һаань –
  дунда, доро һаань – һүүлшын таряан һайн байха.
  
  
• Уһанай ехээр татахада, бороо ородог.
  
  
• Татуур уһанда манан хөөрөө һаа, шииг нойтон ородог.

• Шииг, шүүдэрэй унахада гү, али хюруугай үзэгдэхэдэ, үглөөдэрынь тэнгэри сэлмэг
  байха, бороо орохогүйн шэнжэ.
  
  
• Һүниндөө манан унабал, бороо орохогүй.
  
  
• Һүниин сагаар хотогор хүнды газар хүйтэбэр, добо үндэр газар дулаабтар байбал,
  үглөөдэрынь сэлмэг байхын тэмдэг.
  
  
• Үүлэн газар дээрэ һанжабал, сэлмэг болохо.
  
  
• Һалхинай шиигтэй холисолдобол, бороо, шииг орохын шэнжэ.
  
  
• Сонхын шэлдэ ехэ гоёор сэсэглэжэ мүльһэнэй хүрэхэдэ, ерэхэ жэлдэ ургаса һайн
  байдаг.
  
  
• Хажуурай эри тээгээ харлаа һаа, бороо орохо.
  
  
• Март һараһаа эхилээд, һалхинай болоогүй һаань, зун, намартаа дулаан, боротой,
  һайн жэл болодог.
  
  
• Булагтай нуурай гү, али булагай эхинһээнь тэһэрээ һаа, бороотой, адагтаа тэһэрээ
  һаань, ган байха.
  
  
• Хабартаа нэгэ дүрбэлжэн метр газарта эртын сагаан сэсэгэй 140-150 эшын гараа
  һаа, зундаа бороотой байха.
  
  
• Ургын нэгэ узуурһаа гоёор пэгшыжэ гараа һаа, һайн, бороотой жэл болохо.
  
  
• Намартаа тэрэнгиин дахин һалбараа һаа, хойто жэлынь ургаса һайн байха.
  
  
• Намар набтархан шара сэсэгэй (куриная слепота) олоороо һалбарбал, хойто
  жэлынь ургаса һайн байха.
  
  
• Һара наранай хүреэтэхэдэ, хии бараан болохо.
  
  
• Шэнын хоёрой һарын хэлтэгэр байгаа һаа, хүйтэн, сэхэ байбал – дулаан һара
  харагдаа гэдэг.
  
  
• Сагһаа урид хабар болоходоо гү, али сагһаа хойно намарай ерэхэдэ, тэнгэриин дуу
  гарахада, сагай байдал муудадаг.
  
  
• Пеэшэнэй хоолойһоо гараһан утаан сэхэ дээшээ хөөрэжэ байбал,
  ойрын үедэ сэлмэг байхын шэнжэ.
  
  
• Тогооной гү, горшоогой хөө ошотожо (ямаатажа) байбал, хүйтэрхын шэнжэ.
  
  
• Дабһан, саахар, нооһон, хүбэн, тамхин, цемент, шиирын тархи, модон, бүд
  хубсаһан шиигтэжэ, нойтон болоо һаа, бороо орохын шэнжэ.
  
  
• Наран улайжа оробол, үглөөдэрынь сэлмэг байха.
  
  
• Одо мүшэдэй анилзахань ехэдэбэл, һүниндөө хүйтэбэр болохо.
  
  
• Наран тооһотон оробол, һалхи шуурганай шэнжэ.
  
  
• Үглөөнэй наран шаргал байбал, дулаахан, зүгөөр сайбар байбал - хүйтэрхэ.