ҮНЭН АЛДАРТА ШАЖАН

Эрхүүгэй Иннокентий (19-20-дохи зуун жэлэй эхин)

Тойрогто үнэн алдарта шажанай дэлгэрэлгэ энэ дайда руу түрүүшын ородуудай ерэлгэһээ эхитэй юм ха. 1681 ондо Дагуурай мисси тогтоогдоһон байбашье, ехэ үрэ дүн үгы байгаа. 1727 ондо Эрхүүгэй епархи Үнэн алдарта шажаниие буряадуудай дунда үргэнөөр нэбтэрүүлжэ эхилнэ. ХIХ зуун жэлэй тэнһээ миссионернүүд олошоржо, буряадуудые хүсөөршье, мэхээршье, заналгааршье хэрээһэлжэ захална. Зарим ушарта али нэгэн хүнгэлэлтэнүүд хараалагдаһаншье байдаг юм һэн бэзэ, буряадуудые хэрээһэлэлгэдэ эдэбхитэй ноёд орден хайра, тушаалнуудта хүртэдэг байһан юм ха. ХХ зуун жэлэй эхиндэ баруун буряадуудай нютагуудта миссиин 27 байра, 60 һургуули байһан, бурханай 40 гаран номууд хэблэгдэжэ, оршуулагдаһан байна. Тэрэ үедэ буряад яһанай 10-аад хүн миссинүүдтэ ажал ябуулдаг байһан юм. Тэдэ зон санаартаншье, оршуулагшашье, багшашье, старосташье болоод хүдэлдэг байһан. 200 гаран жэлэй туршада буряад зон соо Үнэн алдарта шажан тогтонижоһон, тиихэдэ 45 000 хүн хэрээһэлүүлһэн байба. Христос шажан Ангар шадарай буряадуудай дунда илангаяа ехэ амжалта туйлаһан байгаа.

Тойрогой мүнөө эзэлжэ байһан газараар тэрэ үедэ Үнэн алдарта шажанай 35 һүмэ хүдэлжэ байба. Тосхон бүхэндэ шахуу һүмэнүүд баригдаһан байгаа.

Христиан шажанда оролгын хойшолонгууд ямарнууд байгааб гэбэл, социальна дарлалга, түрэл хэлэнэй хохидол, буряад соёлой, ёһо заншалнуудай һандарал, тиихэдэ үрэ дүнтэй талыень абажа харабал, ород үзэг, бэшэгэй, соёл болон литературын, үнэн алдарта заншалнуудай дэлгэрэлгэ болоно.

Т.М. МИХАЙЛОВ, Н.Ч. ШАБАЕВ