БАЙГАЛ ХЭДЫ НАҺАТАЙБ?

С.Ильинэй гэрэл зураг

25-30 миллион жэлэй саана Байгал далай бии болоо гэжэ эрдэмтэд тоолодог. Мүн 15-20 миллион жэлэй урда гэжэ хэлэдэг эрдэмтэдшье бии. Энэ хугасаа соо Байгалай эрье тойрон олон тоото арадууд ажаhууhан юм. Эдэ арадууд далайда өөhэдынгөө тусхай нэрэ үгэдэг байгаа. Жэшээлхэдэ, эвенк арад Байгалые – Ламу, яхадууд – Туха гү, али ондоогоор Байхал, хитад аяншад – Бэйхай (Хойто далай), монголнууд – Тэнгис далай (Дотоодын далай), харин буряадууд – Байгал далай гэжэ нэрлэнэ. Буряад зоной нэрлэhэнэй ёһоор Байкал гэжэ ородууд нэрлээ юм.

Байгал далайн эрьеэр hууhан зон тэрэнээ гамнан, hайн hайхан сэдьхэлэйнгээ хүбшэргэй хүдэлгэн, шэдитэ үгэнүүдээр домоглон хэлсэдэг байгаа. Буряад арадай аман зохёол соо Байгал далайн бии болоhон тухай иигэжэ хэлэгдэдэг: «Урда холо сагта шулуун уhан хоёр дайлалдажа, шулуун хайлажа бусалба. Халуун агаар ехээр сугларжа, газараа сүмэлжэ дээшэлбэ. Энэ сүмэрhэн газарта уhан ехээр сугларжа, далай болоо юм».