БАЙГАЛДА ШУДХАДАГ УҺА ГОЛНУУД

С. Ильинэй гэрэл зураг

Байгалда 336 гол горхон шудхадаг, харин гансал Ангар мүрэн урдан гарадаг. Зоной дунда үргэнөөр тараhан үгэ бии: «Жэлдэ хэды үдэр бииб, тэды гол горход Байгалда шудхадаг». Эгээл үргэн голнуудыень нэрлэбэл: Cэлэнгэ, Баргажан, Эрхүү, Дээдэ-Ангар, Турка болон бусад.

Сэлэнгэ – Байгалда урдан ородог ехэ мүрэн. Монголой газар дайдада Идэр ба Мүрэн голнуудай нэгэдэхэдэ, энэ мүрэн бии болодог. Утань -1024 км., уһанайнь нюруу 447 дүрбэлжэн километр. Зэдэ, Сүхэ, Хёлго, Yдэ мүн бусад голнууд Сэлэнгэдэ шудхадаг. Сэлэнгэ мүрэнэй адаг болбол уhанай олон шубуудай ажамидардаг газар юм. Эндэ 251 түрэлэй шубууд тэмдэглэгдээ. Энэ хадаа Зүүн Сибириин дэбисхэр дээрэ иимэ олон шубуудай суглардаг үсөөхэн газарнуудай нэгэн юм. Тиимэhээ Сэлэнгын адаг уласхоорондын удха шанартай уha-намагтай газарнуудай тоодо оронхой.

Дээдэ-Ангар – Байгалда шудхадаг үшөө нэгэ томо мүрэн. Утань 452 км., 214 км. зайдань томо онгосонуудай тамархаар гүнзэгы юм.

Баргажан гол хэмжээгээрээ гурбадахи ехэ уhан. Утань 400 км., талмайнь 21,1 дүрбэлжэн км. 24 км. зайдань онгосонууд тамарха аргатай.

Выдрино (Халюута) гол – Буряад Республика Эрхүү можо хоёрой хилэ дээрэхи уhан. 1675 ондо ородой элшэн сайд Николай Гаврилович Спафарий Байгалаар дамжан Хитад ошоhон байгаа. "Выдряна гол урдана, харин Выдряна гээд нэрлэhэн ушарынь хадаа тэрээн соо халюун (выдра) болон бобрнууд элбэг юм", – гээд тэрэнэй замай тэмдэглэлнүүд соо бэшэгдэнхэй.