БАЙГАЛАЙ ҺАЛХИНУУД

Зураг: Г.А.В. Траугот

Байгал суута hалхинуудаар олон. Далай дээрэ бултадаа 30 гаран янзын хүсэтэй hалхинууд хүдэлдэг. Иимэ олон hалхитай нуур дэлхэй дээрэ үгы юм. Дэмы энэ нуурые далай гэжэ нэрлээгүй бэзэ. Эгээ мэдээжэ hалхинай нэгэниинъ Баргажан юм. Энэ hалхин Баргажанай гол талаhаа үлеэжэ эхилээд, Ойхон олтирог хүрэдэг.Һалхин жэгдээр үлеэдэг, сэлмэг наратай үдэрнүүдые асардаг.

Хүсэтэ, тон аюул ехэтэ Байгалай hалхин хадаа Сарма юм. Сарма мэхэтэй hалхин. Тэрэ гэнтэ үлеэжэ, улам түргөөр hалхилдаг. Нэгэ секунда соо 40-60 метр хүрэтэр хүсэтэйгээр үлеэдэг. Энэ hалхиие үнэндөө шуурган гэжэ нэрлэмээр. Сарма далай дээрэ арбаад метр үндэртэй долгинуудые хүдэлгэжэ байдаг. Энэ hалхин үлеэхэдээ, гэрэй хушалта хобхолжо хаяха, эрьедэ ябаhан малые гансата уha руу шэдэхэ хүсэтэй байдаг гэжэ хараhан хүнүүд хэлсэдэг. Жэл соо Байгал дээрэ 18-hаа 150 хүрэтэр hалхитай үдэрнүүд байдаг. Иимэ туйлай ехэ хүсэтэй hалхинууд 20-ёод үдэрэй туршада үргэлжэлдэг.

Далайн баруун урдаhаа зүүн хойшоо зубшан үлеэдэг hалхиие Xүлтүүг гэжэ нэрлэдэг. Энэ hалхин шииг нойто, хура бороо асардаг. Хамар - Дабаан үдхэн манаар хушагдахадаа, Хүлтүүг hалхинай буухые мэдүүлдэг.

Гадна Сэлэнгэ, Ангар, Горно, Харахаиха, Полудённик, Зарянка гэхэ мэтэ нэрэтэй hалхинууд бии юм.

Yбэлэй сагта эшхэрэн үлеэдэг хүйтэн hалхин хиус, хабарынь болон намартаа шелонник hалхин hалхилдаг. Энэ hалхин тон дулаан байха.

Далайн баруун талаар 8 carhaa эхилээд, 16 саг болотор ехэнхидээ хүсэтэй hалхид хүдэлдэг, үглөөнэй 5-7 сагай хугасаа соо далайда hалхигүй болодог. Байгалай загаhашад hалхинай абари зан тон hайнаар мэдэжэ, ажалдаа хэрэглэдэг юм.

Т. Д. ЗАМБАЛОВА