АЖАЛ, ХЭРЭГ ДЭМЖЭҺЭН ҮРЕЭЛЭЙ ҮГЭНҮҮД

Далын мяха үгэхэдэ хэлэхэ үгэ:

Дала хүрэтэрөө

Дала хубаажа эдие.


Унаһан мориншни жороо болог,

Унага дааганшни хурдан болог,

Ухаа бодолшни һэргэг болог.


Нооһо һабажа байхада:

Һабаһан нооһоншни

Һабааһаа һалбараг,

Һанаһан бүхэншни

Сэдьхэлһээ бүтэг.


Нооһоншни уулын шэнээн,

Дэбдихэршни дэлхэйн шэнээн

Боложо байхань болтогой.


Һабаашни шандааһатай боложо,

Һабаһан нооһоншни утаһан болог.


Дэлхэйн шэнээн дэбдихэртэй боло,

Уулын шэнээн нооһотой боло.


Һабаагай үзүүрынь һалбаржа байг,

Һайн муу хоёрынь илгаржа байг.


Гэрэл зураг: blog.travelpod.com

Найтаахада:

Бурхан үршөө!


Бутын шэнээн һахал урга.


Үхэрэй ханяахада:

Һүрэг-өө!


Һүн далайн уһанһаа уу,

Һүмбэр уулын үбһэнһөө эди.


Хони хайшалжа байхадаа:

Хайшын хурсада

Хайшалуулһан хонид

Мянга түмэ хүрэжэ байг!


Тоонь булса хүрэжэ,

Тооһониинь огторгой хүрэжэ байг!


Хайшашни хурса болог,

Хэнзэшни арьбан болог!


Гэрэл зураг: parallelozero.com

Хүүгэд золгоходоо:

Ута наһа наһалжа,

Удаан жарга!

Энхэ ябажа,

Мүнхэ жарга!


Бууһан айлда сайн бусалхада:

Бусалһан сайшни

Бурам болог!

Бууһан айлнай

Баян болог!


Үхибүү мансылжа байхада орожо ерэбэл:

Мансылжа байгаа

Мантагаршни

Утаһандал голтой болог!

Мааража байгаа хонидшни

Мянга түмэ хүрэг!


Сагаалганай үедэ:

Сагаан һараар

Буурал жэл морилжо,

Буянтай жэл ерэжэ,

Үбгэн жэл морилжо,

Үлзытэй жэл ерэжэ,

Баясхалантай шэнэлэлсэһэнэй

Бэлгэ айладхаяа!


Дааган далантай,

Буруун булшантай,

Ондо һайн, тарган оробо гү?


Үриеэ танихагүй үнэр,

Үреэгээ танихагүй баян болоорой!


Аяншанда хэлэхэ үгэ:

Хада мэтэ эдынь олзотой,

Хайр мэтэ мүнгэниинь олзотой,

Аян зөөлэн,

Ашаа хүндэтэй ябаарай.


Һэеы хэхэдэ:

Хурьганай нооһон хурга зузаан,

Түлгын нооһон төө зузаан,

Далан гэрэй бүреэһэн болог,

Далай ламын жабдан болог.


Һэеышни

Яһандал хатуу,

Саһандал сагаан болуужан.


Түмэнэй эдэй гол һайхан боложо,

Түрэһэн бэе мүнхэ болтогой!


Хун шэнги сагаан,

Дун шэнги хатуу,

Хүйгүй хурдан,

Һалхигүй һайхан болтогой!


Дун шэнги сагаан

Дурдан шэнги аратай,

Яһанһаа хатуу,

Саһанһаа сагаан.


Гэрэл зураг: vokrugsveta.ru

Үхибүүдэй хүйһэ асууха үгэ:

Буга намнагша гү?

Булга зүйгшэ гү?


Үнеэ һаажа байхада:

Һааһан һүн һаба дүүрэг,

Һанаһан хэрэг һанаһаар бүтэг.


Гэрэл зураг: Вячеслав Урбазаев

Үхибүүдэй дэгэл милааха юрөөл:

Урда хормой дээрэшни

Унага дааган гэшхэг.

Хойто хормой дээрэшни

Хони хурьгад харайлдаг.

Дотоодо хормой дээрэшни

Тоһо өөхэн няалдаг.


Тооһон бү халдаг –

Тоһон халдаг.

Эдэй һайниие мүртөө,

Эрдэмэй һайниие сээжэдээ.


Эдынь хэбэрэг,

Эзэниинь мүнхэ.

Энээнһээ улам һайниие

Эдлэжэ ябаарай.


Хадагай магтаал

Манай эндэ хадаг нэрэтэй

Түбэдэй тэндэ сайбан нэрэтэй

Түрэл һадаһандаа һамбай нэрэтэй

Үнгыень хэлэбэл сагаан дун.


Үлзы бэлэг бүридэһэн

Үнэр һайхан хадаг,

Холо ойрые холбоһон хадаг,

Худа урагые танилсуулһан хадаг,

Юһэн эрдэни түгэсэһэн хадаг,

Юрөөл магтаал болоһон хадаг.


Эмээлэй магтаал

Ардаг мориной шэмэг болоһон,

Арбан хоёр эд бүридхэһэн

Алтан һайхан эмээлээ

Аялга тааруулан магтамай.

Нара һаран бүүргэтэй,

Наян хоёр хажуутай,

Набшаһан һайхан уламтай,

Нарин нооһон тохомтой,

Заанай яһан гоёолтотой,

Загаһанай яһан заадалтай,

Малай арһан захатай,

Магнаг торгон тохомтой,

Толидол дүхэриг хазаартай,

Торгон утаһан уламтай,

Хүрэл булад дүрөөтэй,

Хүмэлдэргэ, хударга шэмэгтэй.


Ургын магтаал

Ургаа байхын үедэ

Уһа бороо татадаг юм.

Урга болгоод барихада,

Уладай бахархал татадаг юм.

Һөөг дундаа ургахадаа,

Шүүдэр бороо татадаг юм.

Һүрэгтөө баряад гарахада,

Сэдьхэл зүрхымни татадаг юм.

Үндэр уулада байхадаа,

Үүлэ бороо татадаг юм.

Үхэр малдаа барихада,

Үлзы хэшэгээ татадаг юм.

Хайрхан ууладаа байхадаа,

Хура бороо татадаг юм.

Хони малдаа барихада,

Хэшэг буян татадаг юм.

Нангин һайхан модоор

Хэгдэһэн урга юм.

Нарин һайхан модоор

Татуургынь хэһэн урга юм.

Гуран хуурай һураар

Хэһэн урга юм.

Гурбалжан томоһон утаһаар

Ооһор хэһэн урга юм.

Хээрэ баряад ябахада,

Хүлэгэй шэмэг болодог юм.

Хото хашаадаа табибал,

Гэрэй шэмэг болодог юм.

Тохоногтоо углаад ябахада,

Тон хэрэгтэй урга юм.

Тугалдаа баряад гарахада,

Таатай һайхан урга юм.

Талаар гараха аха дүүнэр

Тоожо магтадаг урга юм.

Тон зосооһоо һайшаагаад,

Гайхажа байдаг урга юм.

Аашатай морёо барихада,

Аша туһатай урга юм.


Гэрэл зураг: Наталья Уланова

Шүдэнэй унахада:

Хүгшэн шүдыемни абаад,

Залуу шүдэ үгөөрэй.


Амаргал хүзүүнэй хүшэхэдэ:

Унаһан газартамни

Улаан тугал бодо!

Сохиһон газартамни

Соохор тугал бодо!

Алхаһан газартамни

Алаг тугал бодо!


Аралжаа наймаагайнгаа зүйлые хүндэ үгэхэдөө:

Эзэндээ ээлтэй,

Үгэһэндэ олзотой,

Абаһанда ашагтай болтогой.


Д-Н. Халхаров монголһоо буряадшалаа


Гэрэл зураг: Александр Хантаев

Гэрэл зурагууд: Далай Галсанов

Гэрэл зураг: Владимир Бережных

Нооһо ээрэнэ

<< гэдэргээ гаршаг саашаа >>