ЭХЫН УМАЙ СОО


“Эхын умай соо”. Чингис Шонхоровой зураг

Хүрьһэтэ алтан дэлхэй дээрэ хүнэй бэе олгохо гэжэ алтан умай соогоо үхибүү үргэлжэ ябахадаа, хүн түрэлтэндэ амидарал олгогшо эхэ үшөө нюураа харуулаагүй хүүгэнэйнгээ ерээдүйе бодомжолжо, бэеэ гамнадаг. Энэнь хадаа элүүр энхэ үхибүүн түрэжэ, зоболонгүй ябаһай гэһэн хүсэл болоно. Һайн хүн боложо, һайхан хэрэг үйлэдэжэ ябахань болтогой гэжэ зальбаржа, ходо һайн сэдьхэл сэдьхэжэ ябаха юм. Хурсахан үри түрэжэ, хүлөө шоройдожо, хүнэй зэргэ хүн боложо, хүлыень дүрөөдэ, гарыень ганзагада хүргэхэбди гэһэн хүсэл эхэ, эсэгэ болохоо байһан зоной һанаан зүрхые эзэлнэ. Иигэжэ түрэһэн үриингөө ерээдүйе аяар эртээнһээ бодомжолдогынь зүб хүмүүжүүлгын эшэ үндэһэн болоно ха юм. Тиимэһээл


Үреэгээ һургажа морин болгоорой,
Үхибүүгээ һургажа эхэ, эсэгэ болгоорой,

— гэһэн сэсэн үгые гол баримта болгон хэрэглэдэг байгаа.

Умай соогоо байхадаа гэмтэһэн, айһан, сошоһон, эхэ, эсэгын гэмээр ямар нэгэн дутагдал үзэһэн үхибүүн үе мүсөөрөө гэмтэнхэй, хилар, дүлии, гоншоо, хэлэгүй, һэтэрхэй уралтай, хуба шэхэтэй, дутуу гү, али үлүү хургануудтай, үгы гэбэл юмэрхэйтэй гаража магад. Иимэ юумэнэй болохогүйн тула жэрмэһэн эхэнэрые намнаха сохихо, айлгаха сошоохо, хүндэ юумэ үргүүлхэ, хатуу ажалда зараха гээшэ хорюултай байгаа. Энээн тухай эхэ эсэгэнэр үхибүүдтэ балшар багаһаань ойлгуулдаг һэн. Өөрөө үшөө багахан үхибүүншье һаа, дүүтэй болохоо ябаһан тула жэрмэһэн эжыгээ гамнадаг, хэжэ байһан ажалдань шадаха зэргээрээ хамһалсадаг байгаа юм.

Эхэнэр хүн тамхи татадаггүй, таби хүрэтэрөө архи хэлэ амандаашье хүргэдэггүй һэн. Табин наһаяа хүсэжэ, үхи хүбүү түрэхөө болинтоод байхадаа бага зэргэ зугаалжа, һүнэй архиһаа баахан ама хүрэжэ болодог бэлэй. Энэ тон зүб һургаал байгаа. Мүнөө сагта басагые урданай иимэ һургаалаар һургажа эхилээ һаа, һайн байгаа гэжэ һанагдана.


Буда-Ханда ЦЫРЕНДОРЖИЕВА


<< гэдэргээ гаршаг саашаа >>