ТҮБХИНЭҺЭН ТҮРХЭЛДЭ

Дамба ноёной олон тоото адуунай удаан байрлажа үдэһэн үтэг шэбхэ болоһон, бургааһан боролжыень сэбэрлэһэн Түрхэл нютагта олон ажалша бэрхэ бүлэ айлнууд түбхинэн нютагжажа һуугаа. Нютагай үргэмжөөр, шадамар бэрхээрээ, оролдосотой ажалаараа булта баяжаһан юм гэхэ. Элдэб ангаар баян Түрхэлдэ бэрхэ, Аюушын Дамба шэнги шуумар ёһотой ангуушад түбхинэн баяжаа. «Ангуушадай, моридой, нохойн һайн Түрхэлдэ» гэжэ тэрэ үеын зоной үгэ үндэһэтэй байгаа. Түрхэлэй баяшуул хуушанай харгы заһажа, Баргажан хототой наймаагай халуун барисаатай болоо. Баргажаниие хото гэжэ нэрлэдэг һэн ха. Баян хизаар болохо Баргажанда хаа хаанаһаа баян наймаашадай хагшалан сугларһан түб тэрэ үедэ байгаа. Тэндэ юушье худалдажа, юушье абажа болохо байгаа бшуу.

Түрхэлэйхид Баргажанай бэрхэшүүлтэй худа урагай холбоотой болоо. Баргажанай шуран наймаа аралжаашадай Түрхэлөөр дамжан уужам баян Ярууна ерэжэ, Тайлууд хүрэтэр түбхинэһэн һабагта баримта бии. Хоёр таладаа шулуутай дабаануудаар халхатай түрхэлэйхид Баргажан наймаа абаашаха асархадаа гү, али зуһаландаа Яруунынгаа ара тала зөөхэдөө, бэхи хүдэр тэргэнүүдтэй түмэрэй ба модоной бэрхэ дархашуултай байгаа. Дабаанай шулуутай харгыда мөөрэ шулуунһаа шулуун дээрэ дэбхэржэ мухариха. Тиимэ дээрэһээ хүдэр тэргэ ехэ үүргэ дүүргэдэг һэн. «Хүндэл байдал хүниие хүмүүжүүлдэг» гэжэ һургаал үгэтэй һэн. Энэ үргэмжэтэй ургасатай нютагта тэгшэ баяжаһан, адуугааршье суурхаһан, үхэр, хонёоршье алдаршаһан баяшуул олон һэн. Бэеын бэрхээр хара ажалаараа, нютагай үргэмжээр бэрхые дабажа, угайнгаа ажалай дүршэл арьбадхан дабтажа, ажабайдалайнгаа урда орожо ябадаг түрхэлэйхид Октябриин хубисхалые дуратайгаар угтажа, эрдэм номдо шударгы һуража эхилээ. Соёлой хубисхалай бүхы хэмжээ ябуулгада сэдьхэлээ баясан халуунаар угтаа. Хорёод гаран оноор Хориин ШКМ-дэ Түрхэлэй олон бэрхэ хүбүүд һурагша бэлэй.

Цокто НОМТОЕВ,
Буряадай арадай уран зохёолшо