УГНАЙ ҮНЭР БАЯН БОЛОНО


А. Хантаевай гэрэл зураг

Сагаан һарын, Сагаалганай һайндэрнүүд заншалта болонхой. Буряад арадай Шэнэ жэлые угталгын үедэ иимэ хөөрэлдөөнүүд болодог гээшэ.

– Зай, шимни, ямар угсаатамши? – гэжэ асуухадань, «Буряад» гэжэ харюусахада, «Ямар омогойбта» гэжэ баһал асууба. Тиихэдэнь «Хори буряад» гэхэдэ, «Тамни алидбта?» – гэбэ. «Бодонгууд» – гэжэ харюусахада, «Ямар хүхүүрэй» гэжэ асууба. «Оргодой Бодонгууд», – гэжэ харюусахадамни, «Болоолши даа, яһала уг удамаа мэдэхэ хүн байнаш», – гэжэ үндэр наһатай нютагаймни үбгэжөөл хэлээ агша һэн.

Хүүгэдые балшар бага наһанһаань түрэл арадайнгаа түүхэтэй, аман үгын баялигтай, үльгэр домогуудтай танилсуулха, уг гарбалаа мэдэжэ ябахаар хүмүүжүүлхэ гээшэ үргэн ниитэ арад түмэнэй гол зорилго, нангин уялга болоно бшуу. Тиимэһээ жэшээ болгон, би өөрынгөө, Бата-Мүнхэ Жигжитовэй, уг гарбалай һарбаалжа һурагшадай анхаралда дурадхахамни.

Манай уг изагуур Барга баатарай Хоридой Мэргэнһээ эхитэй. Агын найман эсэгын Бодонгууд омогойбди. Саашадаа Бодонгуудай Оргодой хүхүүр һабагша татадаг. Удаань Сарисан – Илтаба – Шуургай - Шадан гээд үргэлжэлдэг. Ушар иимэһээ манай Шадангууд хүхүүр Шандали нютагтаа алдартай суутай юм. Шадангууд хүхүүрэйхид шаасалдааша гэжэ нютагтаа алдаршанхай. Саашадаа Шаданай 5 хүбүүд һубарина, эдэнэй хоёрдохи хүбүүн Дамба (нютагайхидайнгаа дунда Боро гэжэ нэршэнхэй) байгаа. Дамба дүрбэн хүбүүтэй һэн. Ехэ хүбүүниинь Жаб гэжэ нэрэтэй бэлэй. Тэрэнэй табан хүбүүдэй дунда манай аба Жэгжэд түрэһэн намтартай. Жабай Жэгжэд зургаан үхибүүтэй: гурбан басагад, гурбан хүбүүд. Манай аба угайнгаа 11-дэхи үе болоно. Бидэ 12-дохи үе болоно гээшэ аабзабди даа. 13-дахи үеые залгаһан Баатар, Баясхалан хүбүүднай угаа залгаха Дима, Бата гэжэ нэрэтэй хүбүүдтэй юм.

Эдэнь 14-дэхи үе болоно гээшэ. Дунда дүү Батажабнай Баяр хүбүүтэй, тэрэнь угаа залгуулха Валентин, Бата гэжэ нэрэтэй хоёр хүбүүдтэй. Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнай үедэ Цырендаша абгымнай Бата-Доржо хүбүүнэй 19-тэй гүлмэр залуу наһандаа Москва шадар болоһон байлдаанда баатарай үхэлөөр унажа, угаа залгуулха хүбүүгүй болоходонь, бага дүү хүбүүн Манзаргашамнай абгындаа үргэгдэжэ үгтөө һэн даа. Бата-Доржын нэрэдэ ороһон дүүтэмнай гурбан хүбүүтэй: Солбон, Буян, Чингис. Хоёр аханарынь Баясхалан, Этигэл гэжэ нэрэтэй хүбүүдтэй.

Үндэр наһатай боложо ябаһан гурбан эгэшэнэрнай – Хандама, Сэрэнжаб, Һамасэрэн – бултадаа гэр бүлэнүүд боложо, баян бүдүүн айлнууд байһан гээшэ. Теэд гунигтай юумэниинь юуб гэбэл, Майдари, Дамдинжаб, Бадма хуряахайнарнай бурхандаа мордонхой. Бага хуряахай Бадма Цыренович Цыренов хадаа СССР-эй Верховно Соведэй гурба дахин депутат, Агын Буряадай окружной Соведэй гүйсэдхэхэ комитедэй түрүүлэгшэ ябатараа, дүнэн залуу хаһадаа – 43-тайдаа наһа бараа һэн. Бадма хуряахайтанаймнай хоёрдохи хүбүүн – дүү хүрьгэнэйдөө үргэгдэжэ үгтэһэн Баяр Жамсуев мүнөө Агын тойрогой Захиргаанай гулваа ябана. Манай угһаа хүдөө ажахын мэргэжэлтэд – агрономууд, зоотехнигүүд, инженер-механигууд, багшанар, врачнууд, политологууд, һэдхүүлшэд ургажа гаранхай. Эдэнэй дунда эрдэмэй кандидадууд, мэдээжэ спортсменүүд, алташа, мүнгэшэ дархашуул, часай мастернууд болон бусад мэргэжэлтэд бии. Иигэжэ Жабай Жэгжэдэй үхибүүдэй уг гарбал улам үнэр баян боложо байна гэжэ тэмдэглэлтэй.

Бата–Мүнхэ ЖИГЖИТОВ,
һэдхүүлшэ, Буряад Республикын
ба Россиин Федерациин соёлой
габьяата хүдэлмэрилэгшэ



МАНАЙ УГ

<< гэдэргээ гаршаг саашаа >>