Туһаламжа Орохо Дүн бүридхэл


СЭГЭЭ

Адуугаараа суутай «Үльдэргэ»
ажахыдамнай түрүүлэгшэ Далай
Цыдыпович Галсановай эдэбхи үүсхэлээр
сэгээ хэдэг заншал һэргээгдэбэ





1


Хабарай уяар хара шэрэм шэмхэлжэ,

Халюун зунаар үнгэ үзүүртэ сэлдижэ,

Намарай намаа, бутуула зэргээр таталаад,

Үбэлэй хагда хур малтан таргалаад,

Хүдөө нютагайм хүдэр шэрхи морид

Хүсөөр халин, бухиндажа жиигэнхэй.

Һуртэй дошхон уры мэтэ түернэд,

Һүүл һамбайнь һалхи шуургаар хиисэнхэй.

Инсагаалаан, заадаан, тангараан,

Эмниг бардам азаргануудай тулалдаан.

Буряад таладам адуун һүрэг үршөөгдөөд,

Байгаалимнай үлзы һайханаар хэшээгээл.

Хужар марса, хүйтэн сэбэр уһан –

Холын бэлшээридээ зуһаа адуун.

Зээрэг хөөрхэн унагадаа хүүнэнхэй,

Зээрдэгшэ, хэгшэ, сагаагша гүүнүүднай

Зэрлиг дайдаар абяа-бараа үүрһэлдэн,

Зэрэлгээн соогуур зүндөө бэлшэн умбанал.

Хүхэ хяагал шэмэ шүүһээр үлтэйхэн

Эхэ гүүнэй торгон дэлэн дэлбэрнэл.


2

Ягаахан хасартай Сэсэгмаа бэри,

Яаран һагад тодхуур хүнэгөө бари,

Заа, туургатанайнгаа заншал һаная!

Залхуурангүй гүүнүүдээ һаамшуулая,

4-5 дахин үдэр соогоо һаахаш,

Дундань 2 орлогоор амаруулхаш.

Һааһан һаамаа гашалгажа табяарай,

Һабадаа юулэн, 5 мянга бүлээрэй.

Хоёр хоног соо буйлажа хүлеэгдэг,

Хүсэлдэжэ, галта охёор хөөһэтэг.

Одоо, һэмүүн умдан лэ – сэгээ гээшэ

Ошотомо сагаан эдеэнэй дээжэ.

Морин эрдэниин хэшэг бэлүүр – һайхан,

Малша арадай дүршэл арга гайхан.

Модон аяга соо гартаа абаял,

Мүнхын аршаан гээд, амсаял

Балгаха бүри үрэ зүрхэн сэлмэнэл,

Баяр жэргэн, урма зориг бэхижэнэл.

Сэгээ уужа – һэгээ ороболди,

Сагаа барижа – бэеэ зэһэбэлди.

Хуурайнгаа утаһа таталха саг ерээ,

Хуушанайнгаа үльгэр түүрээхэ хүсэл бэелээ.

А-ээ!


3

Алтан наран, алма һара, мүшэдэй гороо,

Аглаг дайдын арюун хангал – арса жодоо.

Нюдэ алдама номин талын сэнхир хүбөө,

Нюсэгэн добын саада голой һэеы үргөө.

Дуранай мүрөөр «хан» гэһэн сад мүнгэн дүрөө,

Дуулим һүнеэр задаран байһан торгон гүрлөө.

Дабаан дээрэ хахинан ябаа хаһаг тэргэ,

Добун-Мэргэнэй заяан бэлэй Алан-Гуа гүнжэ.

Тайлганай түүдэгтэ табигдаа сагаан түлгэ,

Тулалдан ошоол Бальжинын арад-энжэ.

Түбеэр түбэрөө Чингис-Богдын морин сэрэг,

Тата-Тунгын үбэрһөө гараа монгол бэшэг.

Булганай арын түүни сагай шулуун хүрэг,

Бабжа-Барасай Турын оройн сээжэ араг.

Зуу гараһан даяанша – ламын дарьял агы,

Жуу зориһон мүргэлшын ябаган харгы.

Хии зурагта абтан хосорһон тэмээн хамбы…

Хуу энэ сэгээн бодосой шэбэнээн соо бии!

________________________

«Хара шэрэм» – буурсагтай үдхэн хара ногоон.


Цырен-Ханда ДАРИБАЗАРОВА


<< гэдэргээгаршагсаашаа >>