ЭРЭШҮҮЛЭЙ МАЛГАЙ

Шэгэбшэтэй шэлүүһэн малгай

Эрэшүүлэй малгайнуудта тооробшо малгай, шэгэбшэтэй малгай, юудэн гэхэ мэтэ ороно. Тойробшо малгай гээшэ шэгэбшэгүй, доодо таладань хилэнгээр, халюунай, булганай арһаар һарабша хэһэн малгай юм. Харин шэгэбшэтэй малгай гээшэ ямар арһаар доторлогдоһонһоо боложо, хурьган малгай, үнэгэн малгай, шэлүүһэн малгай гэхэ мэтээр илгардаг. Тойробшо малгайшье, шэгэбшэтэй малгайшье шобхогор оройтой, орой дээрээ залаатай байһан юм.

Малгайн дэнзэ – наран гэhэн удхатай, оройнь – хүхэ (ногоон) үнгэтэй – эсэгэ тэнгэри; улаан залаа – наранай элшэ туяа, гэрэл; hарабша – хара хилэн үнгэтэй – хүрьhэтэ эхэ дэлхэй гэhэн удхатай. Дээрэhээ унаhан наранай элшэ туяа газар дэлхэйдэ, малгайн эзэндэ хэшэг буян үгэнэ гэhэн удхатай.

Малгай гээшые дээрэ табидаг. Доогуур хаяжа болохогүй! Малгайн орой 11 хүшөөhэтэй – Хориин 11 эсэгэ гэhэн удхатай.

ЭХЭНЭРЭЙ МАЛГАЙ

Эхэнэр хүнэй малгайнуудта шэгэбшэтэй малгай, тойробшо малгай гэхэ мэтэ ороно. Эдэ малгайнууд түхэлөөрөөшье, оёгдохо аргаараашье эрэ хүнэй малгайнуудта адли юм. Эхэнэрнүүдэй малгайн илгаа хадаа эрэ хүнэй малгайда орходоо үнгэ һайтай бүдөөр бүрхөөгдэдэг, ангай арһаар шэмэглэгдэдэг байгаа. Мүн эхэнэрнүүд малгайдаа даруулга зүүдэг һэн. Даруулга гээшэ гурбан хурга тухай үргэнтэйгөөр хэгдэдэг бэлэй. Тиигээд тэрэ даруулга дээрээ шүрэ, номин гэхэ мэтын үнэтэ шулуунуудые һубарюулан оёдог байгаа.

А. Хантаевай, С. Ильинэй гэрэл зурагууд

Дондог БАЛЬЖИНИМАЕВ

Тойробшо булган малгай

Мүнөө үеын хүүгэдэй үбэлэй малгайнууд

Б-М. Зыдрабынай зураг

Б. Сэрсэгмаагай зураг