БОЛТИРОГОЙ ШОДО

Ударидаха дүршэл ехэтэй, зон албатандаа мэдээжэ болоһон Тураахиин Бадан түрүүтэй бүхы хори буряадай гулваанар үгэ нэгэдэжэ, ехэ эмхидхэлэй хүдэлмэри ябуулһанай эсэстэ, 1729 ондо, Хориин Степной дүүмэ байгуулжа, түрүүшын тайшаагаар галзууд отогой зайһан Болтирогой Шодо гэгшые һунгаба. Энэ түрүүшын тайшаа болбол хитад, ородой хилэ табилганда хабаадаһан, Шэлдэй Зангиие хамгаалха гэжэ оролдолсоһон. Тураахиин Баданай хани нүхэр, халуун шулуу долёоһон, урдаа зорилготой хүн байгаа. Наһатай болобошье, арадайнгаа дүүмын һуури табилсаха уялгатайб гэжэ тоолоо бшуу.

Энэ тайшаа зоноо нютагжуулан түбхинүүлхэ, газар уһанайнгаа хилэ лаблан баталха зайлашагүй шухала асуудалнуудаар бүтээмжэтэйгээр хүдэлхэ хэрэгтэ амжалта шата дамжуулан бэелүүлээ. Буддын шажанда һүзэгтэй Болтирогой Шодо болбол арадайнгаа түрүү хүнүүдээр хани барисаатай, тэдэнэйнгээ үгэ дурадхал сэгнэжэ үзэдэг, холбоогоо улам үргэдхэн, эдэбхитэй зонойнгоо үүсхэл туһые хэрэглэжэ шададаг, бэеэ харуулһан, хүндэтэй хүн байгаа.

Хүндэтэй, найдамжатай тайшаа Болтирогой Шодын наһа барахада, албата зониинь ехээр шаналжа, уг дамжуулан, хүбүүень Шодын Ринцэниие, тайшаагай шэрээдэ һунгалгые халуунаар дэмжэһэн байгаа. Шодын Ринцэн 1732 ондо тайшаа боложо, эсэгынгээ табиһан зорилго улам үргэдхэн, арадайнгаа найдабари дүүргэжэ, 33 жэл соо тайшаагай хүнгэн бэшэшье һаа, хүндэтэй тушаал даажа ябаа. Тэрэнэй 1763 ондо наһа барахада, хүбүүниинь Ринцэнэй Юмсэн тайшаагай тушаалда һуужа арадтаа найдабаритай хүн ябатараа, 1768 ондо залуугаар наһа бараһан байна.

Цогто НОМТОЕВ,
Буряадай арадай уран зохёолшо