Түнхэнэй аймагай Охор-Шэбэрэй
дунда һургуулиин 10-дахи классай
һурагша Аюна Гомбоева


— Дайн… Энэ богонихон үгэ соо хэды ехэ зоболон, уй гашуудал, гуниг багтанхайб. Бүхы хүнүүд һанаа үнөөндэ абтажа, бурхандаа мүргэдэг, этигэдэг. Агуу дайнай үедэ хэды олон үхибүүд үншэрөө, инаг нүхэд хахасаа, бүлэнэр таһараа, хэды шуһан, хүлһэн адхарааб! Дууһашагүй олон сэрэгшэд эрэлхэг зоригоо, хүсэеэ гаргажа, ами наһаяа хайрлангүйгөөр Эсэгэ ороноо, арад зоноо хамгаалжа, газараа тэбэреэд унаа гээшэб?!
1941 оной июниин 22-то хорото дайсад гүрэнэймнай хилэ дабажа добтолоо гэһэн мэдээсэл бүхы ороноймнай хүнүүдтэ дуулдаа бэлэй. Тэрэ муухай дайсадые һүнөөхэ, нютагһаа намнаха, хото, аймагуудаа сүлөөлхэ гэһэн зорилго Улаан Армиин урда табигдаа. Бүхы Россиин эрэшүүл энэ дайнда хабаадалсажа, түрэл нютагаа, түрэлхидөө орхижо, халуун дайнда мордоо һэн. Лопсон Табхаевай «Ёохор» гэһэн зохёол соошье хүбүүдэй дайнда мордолго зураглагдана. Энэ дайн барагдашагүйгөөр үргэлжэлжэл байха гэжэ тэрэ үеын хүнүүдтэ һанагдажа болоо…
Гансал дайнай газар дээрэшье бэшэ, харин дайнай ара таладашье ажал хэгдэжэл байгаа. Түрэл нютагтаа үлэһэн хүнүүд унаһан малгайгаа абангүйгөөр хүдэлөө һэн. Иигээд дайнай шэрүүн жэлнүүд олон хүнүүдэй ами наһа эдижэ үнгэрөө, үни удаан хүлеэгдэһэн Илалтамнай дүтэлөө һэн. «Илалта туйлагдаа» гэһэн үгэнүүдэй соностоходо, бүхы ороноймнай хүнүүд баясаа һааб даа.
Гадна минии хүгшэн эжымни, Бадма Лопсоновна Ганжеева, бага балшар наһанһаа дайнай ара талын хүдэлмэридэ хабаадаһан юм. «Ажалай ветеран» гэһэн нэрэ зэргэтэй. Дайнай эхилхэдэ, нэн түрүүн хүгшэн эжымнай хониндо хүдэлөө, һүүлээрнь һаалишанаар наһанайнгаа амаралтада гаратараа ажаллаа. Би хүгшэн эжыгээрээ хододоо омогорхожо ябадагби. Тиигээд хүндэтэ теэбидээ ута наһа, удаан жаргал үнэн зүрхэнһөө хүсэнэб.

Түрэһэн тоонто нютагни,
Түрэл эрхим Түнхэмни,
Хадата һайхан байгаалиин
Хангай шэдитэ эрдэни юм.
Гансал түрэл Түнхэмни
Байгаалиин баялиг суглуулдаг,
Бэрхэ хүнүүдые суурхуулдаг,
Бүхы зоной зүрхэ эзэлдэг.
Омогтой хада уулануудынь
Огторгой хүрэтэр оршодог,
Олзотой ой мододынь
Олонхи газар хушадаг.
Үргэн тала гүбээниинь
Үнгын сэсэгээр һалбардаг,
Үүлэгүй сэлмэг тэнгэри
Үнэтэ агаараар анхилдаг.
Ашата һайхан Түнхэндөө
Амжалта жаргал хүсэнэб.
Алдартай, мүнхэ хододоо
Амархан ажаһуухыень үреэнэб.

гаршаг