Хэжэнгын I-дэхи дунда һургуулиин
11-дэхи классай һурагша Баян Дугаров

1941-1945 онууд… Энэ ХХ зуун жэлэй эгээл хүндэ жэлнүүд – хүндэ ямаршье туһа асараагүй, гансал үбшэ зоболон үзүүлһэн үе. Хара һанаатай Гитлер СССР-тэ добтолжо, гансал гасалан, зоболон асараа. Хүн зон гэдэһэеэ үлдэжэ, хара ажал хэжэ, эжынэр наһанайнгаа нүхэрые, түрэһэн хүбүүдээ хүлеэжэ, уйдажа, арга шадалаараа ажал хэжэ ябаһан саг. Дайнай үеын жэлнүүдтэ нютагайнгаа ажабайдал тухай эжымни иигэжэ хөөрөө һэн:
«Зунай сагта фашис гүрэнэй СССР-тэ дайгаар добтолго хэхэдэнь, манай нютагта ехэ шууяан боложо, хамаг зон орохо газараа оложо ядаһан юм. Би тиихэдэ арбан хоёртой, юушье ойлгохогүй, дайн гэжэ мэдэхэгүй баарһан байһанби. 1942 оноор Эсэгэ ороноо хамгаалхаяа залуу хүбүүднай ошоо һэн. Үлэһэн эжынэр ба багашуул хамаг хүндэ ажалые даажа абаһан юм. Үглөөгүүр эртэ бодожо, колхозой дүшэ гаран үхэрэй шабааһа түүдэг байгааб. Ажалаа дүүргээд ерэхэдэмни, эжымни «заваруха» шананхай, намайгаа эдеэлүүлдэг һэн. Заваруухаһаа бэшэ ондоо эдеэншье хоморой һэн. Хүн зон гэдэһэеэ үлдэжэ ябаа. Бүхэли үдэртөө ажаллахаш… Зунай сагта үбһэ хулһанда гаража, гар хажуураар үглөөнһөө үдэшэ болотор үбһэеэ эжытэеэ сабшахаш…
Дайнда ябаһан хүбүүд нютагаа, эжынэрээ һанаабди, ехэ гэгшын зоболон гаража байнабди гэжэ бэшэгүүдые бэшэгшэ һэн.
Тииһээр Агуу Илалтын үдэр ерэжэ, Гитлерые дараабди гэһэн мэдээсэл радиогоор дамжуулагдаа һэн. Тиихэдэнь хүнүүд аргагүй ехээр баярлажа, зариманиинь бархираадшье абаа һэн. Дайнай һүүлдэ амиды үлэһэн хүбүүд гэртээ бусажа, эжынэрэйнгээ һанааень амаруулаа һэн».
Иигэжэ намда эжымни бага наһандамни хөөрэжэ үгэһэн юм. Дайнай һүүлдэ эжымни найман үхибүүдтэй боложо, тэдэнээ томо болгоһон юм. Мүнөө эжымнай аша гушанараа хаража, ехэ баяртай ажаһуудаг.
Дайн – дэлхэй дээрэхи эгээл муу үгэ. Энэ үгын үгы байгаашье һаа болохо байгаа. Дайнай үгы байбал, хамаг хүн зон зоболонгүй байха. Хамаг арад зон эбтэй эетэй, бэе бэеэ ойлголсоод ябаа һаа, дайн үгы байха байгаа. Тиимэһээ арад зондоо эбтэй байял гэжэ үреэнэб!


гаршаг