Абидуева Лариса Николаевна,
Хэжэнгын аймагай интернат-һургуули
 
 
 
Темэ: ЭГЭЭЛ ҺАЙХАН ЭРДЭНИМНИ
ЭХЭ ТҮРЭЛ ОРОМНИ
Түрэһэн гараһан нютагһааш
Түрэл, инаг дайда
Үлгы манай Дэлхэйдэ
Үгы һэмнэй – мэдэлши!
Г. Дашабылов
    Хэшээлэй түсэб:
    I. Эмхидхэлэй үе
    II. Шэнэ темэ
    – Һайхан дурасхаалай арюун хүшөө
    – Творческо лаборатори. Уран үгын долгин дээрэ
    III. Шэнэ эрдэм мэдэсэеэ бэхижүүлгэ
    IV. Хэшээлэй дүн
 
    Хэшээлэй аспектнүүд:
    I. Һургалгын аспект:
    – Г.Ц. Дашабыловай намтар ба түрэһэн нютаг, байгаали тухай шүлэгүүдтэйнь танилсалга;
    – шүлэгүүдэй гол бодол, уран аргануудые хараха, ойлгохо, элирүүлхэ дадалтай болгохо;
    – шүлэгүүдые уран гоёор уншажа һургаха
    II. Хүгжэлтын аспект:
    – һурагшадай бэеэ даажа хүдэлхэ шадабари хүгжөөлгэ;
    – һанамжаяа хэлэхэ, бодомжолхо шадабаринуудые хүгжөөлгэ;
    – уран гоёор уншалга, аман ба бэшэмэл холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ;
    – уншалгаар гоё һайхан юумэ ойлгохо мэдэрэл түрүүлгэ;
    III. Хүмүүжүүлгын аспект:
    – уран уншалгаар нигүүлэсхы һайхан сэдьхэлтэй хүнүүдые хүмүүжүүлгэ;
    – түрэл нютагтаа дуратай, түрэлхи хэлээрээ омогорхохо хүнүүдые хүмүүжүүлгэ;
    – үндэһэн арадайнгаа ёһо заншал, һургаалнуудые баримталан, тоонто нютагай удха шанар ба оршолон тойронхи байгаалияа гамнаха тухай;
    – хүмүүжүүлгын хүдэлмэри үнгэргэлгэ;
    – ажалайнгаа дүнгөөр бэе бэедээ сэгнэлтэ табилга.
     
    Хэрэгсэл:
    Г. Ц. Дашабыловай портрет, поэдэй номууд, тестнүүдтэй карточканууд
 
    Хэшээлэй ябаса:
    I. Эмхидхэлэй үе
    – Һурагшадай анхарал эмхидхэлгэ;
    – бүлэгөөр хүдэлмэри эмхидхэлгэ (һурагшад 3 бүлэгтэ хубаарна);
    – хэшээлэй зорилго ба түсэбтэй һурагшадые танилсуулга.
    Хэшээлэй шиидхэхэ асуудал
    – ҺурагшадГ. Ц. Дашабыловай шүлэгүүдые уншажа, шагнажа, удха дээрэнь хүдэлжэ, уран аргануудыень элирүүлжэ, түрэл нютаг тон дүтын нангин юумэн ба хүнэй ажабайдалда аргагүй ехэ удха шанартай гэжэ мэдэрэл түрүүлхэ
    Г. Ц. Дашабылов “Бургаастайн горхон” (анхарал, шэглэл эмхидхэхэ зорилготой жэшээтэ уран уншалга – һурагша уншана )
    II. Шэнэ темэ
    1) Һайхан дурасхаалай арюун хүшөө
    – үгэнүүдэй удха тайлбарилга: дурасхаал, хүшөө, эрдэни
    – Г. Ц. Дашабыловай намтар, поэзи тухай элидхэл шагналга
    (1-дэхи бүлэг һурагшадай шэнжэлэлгынгээ хүдэлмэри аршалалга);
    – 2-дохи, 3-дахи бүлэгүүдэй һурагшад элидхэл шагнажа, поэдэй намтарай гол шатануудыень тэмдэглэнэ, түшэглэхэ схемэ зурана;
    – ажалай дүнгөөр асуудалнуудые табижа, зүбшэн хэлсэлгэ.
    Тобшолол
    2) Творческо лаборатори. Уран үгын долгин дээрэ
    “Эдыл үеэр хэды гоёб даа
    Хэбэд номхон Хэжэнгээр...”
    – Уран уншалга (гэрэй даабари шалгалга)
    3) Шүлэгэй шүүмжэлэл
    Шүлэгэй шүүмжэлэлэй схемэ:
    – Уран уншалга
    – Шүлэгэй гол бодол
    – Шүлэгэй байгуулга (хэмжүүр, ритм, рифмэ, толгой холболго)
    – Уран арганууд (эпитет, метафора, зэргэсүүлгэ, олицетворени г. м.)
    4) Схемэ баримталан, “Добын долоон хүбүүд” поэмэһээ абтаһан хэһэг шүүмжэлэлгэ
    (“Нютагай һэбшээн” – 59 х.)
    5) Тобшолол (хэшээлэй эпиграфэй удха)
 
    III. Шэнэ эрдэм мэдэсэеэ бэхижүүлгэ
    Тестнүүдээр хүдэлмэри (1, 2 вариантнууд)
 
    1 вариант
    1) Г. Дашабыловай түрүүшын шүлэгүүдэй толилогдоһон газетэ?
        а) “Хэжэнгын гол”
        б) “Бата зам”
        в) “Хэжэнгын колхозник”
 
    2) Арадай аман зохёолой аялгаар бэшэһэн зохёолынь?
        а) “Эртын жэргэмэл”
        б) “Хун сагаан хурьгамни”
        в) “Суутайн сагаан хулагшан”
     
    3) Г. Дашабыловай зүжэг зохёол?
        а) “Ногоон тужа”
        б) “Хабарай бэшэгүүд”
        в) “Тэрэ хабарай ургынууд”
 
    4) Г. Дашабылов бага ябахадаа нютагайнгаа хэн гэжэ үльгэршэнэй хөөрөөнүүдые шагнагша һэм?
        а) Пёохон Петров
        б) Зодбын Сэрэн
       в) Папа Тушемилов
 
    5) “Мүнгэн хутага” жанраараа ямар зохёол бэ?
        а) шүлэг
        б) поэмэ
        в) үльгэр-поэмэ
 
    2 вариант
    1) Г. Дашабыловай түрэһэн нютаг?
        а) Хэжэнгэ
        б) Ушхайта
        в) Хөөрхэ
     
    2) Поэт хэды ондо түрөөб?
        а) 1938
       б) 1948
        в) 1935
 
    3) Уран зохёолшын балшар наһан хаана үнгэрөөб?
        а) Шулуутайда
        б) Ажалша тосхондо
        в) Хүхэ-Дободо
 
    4) Уран зохёолшын рассказууд болон повестьнуудай ном?
       а) “Гараса дээрэ”
       б) “Мүнгэн хутага”
        в) “Зунай үдэшэ”
 
    5) Г. Дашабыловай бага наһан тухайгаа бэшэһэн гайхамшагта поэмэ?
        а) “Түрүүшын бороо”
        б) “Добын долоон хүбүүд”
        в) “Суутайн сагаан хулагшан”
    – Бэе бэеынгээ тестнүүдые шалгалга
 
    Зохёохы ажал
    4 мүрһөө бүридэһэн нютаг тухай шүлэг зохёолго
 
    Гэрэй даабари
 
    IҮ. Хэшээлэй дүн
    – Тобшолол хэлгэ
    – Сэгнэлтэнүүдые табилга

гаршаг