Шираб Нимбуевай «Ёлкын дэргэдэ»
гэһэн номтой танилсалга
(Эхин классуудта классһаа гадуур уншалгын түсэб)

    Темэ: Шираб Нимбуевай «Ёлкын дэргэдэ» гэһэн номтой танилсалга.
    Зорилгонууд:
    1. Буряадай уран зохёолшод Шираб Нимбуевай үхибүүдтэ зорюулһан бүтээлнүүдтэйнь, «Ёлкын дэргэдэ» гэһэн номтойнь танилсуулха;
    2. Шираб Нимбуевай шүлэгүүдые уранаар уншажа, жэнхэни түрэл хэлэнэйнгээ аянга шагнуулжа, үхибүүдые хужарлуулха;
    3. Хүүгэдэй түрэл хэлэн тухай мэдэсэ үргэдхэхэ, ном уншаха дурлал түрүүлхэ, уран уншалгыень бүлюудэхэ.
    Хэшээлэй түсэб:
    1. Багшын оролто үгэ;
    2. Шираб Нимбуевай «Ёлкын дэргэдэ» гэһэн номтойнь танилсалга;
    3. Багшын жэшээтэ уран уншалга. Шираб Нимбуевай хүүгэдтэ зорюулһан шүлэгүүд (үхибүүдэй шүлэг уншалга, дуу дуулалга, зүжэг табилга);
    4. Хэшээлэй дүн.
    Хэрэгсэлнүүд: Шираб Нимбуевай портрет, номууд.
    Хэшээлэй ябаса:
    1. Эмхидхэлэй үе
    2. Багшын оролто үгэ:
    Манай нютагһаа гараһан Буряадай мэдээжэ шүлэгшэн Шираб Нимбуев. Шираб Нимбуев мэндэ ябаа һаа, байгша ондо 95 наһатай болохо байгаа. Анхан түрүүн «А» үзэгтэ һураһан һургуулинь Эгэтын «Улаан гэр» юм.
    Шираб Нимбуев 1931 онһоо зохёолнуудые бэшэжэ эхилээ. Ехэнхидээ үхибүүдтэ зорюулжа бэшэдэг байһан. Энэ «Ёлкын дэргэдэ» гэһэн номынь 1955 ондо хэблэгдэһэн, тэрэ гэһээр 50 жэл үнгэрөө.
    Тус выставкэдэ Шираб Нимбуевай адар номууд байна. Жэшээнь, энээхэн ном соо үбэл тухай, Шэнэ жэлэй һайндэр, Үбгэн жабар, амитад тухай шүлэгүүд олон бии.
    («Шэнэ жэлые хэн асарааб?» гэһэн шүлэг һурагшада уншуулха).
    Олон шүлэгүүдынь дуун болонхой. Жэшээлхэдэ, «Тоб-тоб дэбхэрээб», «Һайхан даа», «Хүхын донгодоон», «Шэнэ жэлээр».
    Мүнөө хоёрдохи классай һурагшад «Шэнэ жэлээр» гэһэн дуу гүйсэдхэхэнь.
    Шираб Нимбуев түрэл хэлэнһээ гадна монгол хэлэ мэдэхэ һэн. Монгол хэлэнһээ номуудые оршуулдаг байгаа. Монгол зохёолшо Лодой Дамбын «Тунгалаг Тамир» роман оршуулһан юм.
    («Үхибүүд бодогты», «Ёлкын дэргэдэ» гэжэ шүлэгүүдые һурагшад уран гоёор сээжээр хөөрэнэ).
    — Бидэ урда хэшээлдэ шог зохёолтой танилсаа һэмди.
    — Хэн тухай уншаабди? (Зоригто тухай)
    — Зай, мүнөө хайшан гээд нүхэдэйнь Зоригтые томоотой болгоһыень харуулаял даа. (Үхибүүд хөөрэнэ, наадана).
    3. Багшын уран уншалга
    «Шэнэ жэл тухай хөөрэлдөөн» (багша гүйсэдхэнэ).
    4. Хэшээлэй дүн:
    Зай, хэдэн зохёолнуудтайнь танилсахадамнай, тэдэниинь зугаа шогтойгоор, багахан үхибүүдтэ тааруулжа бэшэгдэнхэй, Шираб Нимбуев ехэ хүхюутэй, хөөрүү хүн байһан гэжэ түрэлхидынь, нютагаархидыншье хэлэдэг байна. Иихэдээ таанад нютагай уран зохёолшон Шираб Нимбуев тухай мэдэхэ болобот. Эдэ зохёолнуудыень уншажа байгты.
    Юундэ иимэ темэ абаабииб гэхэдэ:
    1. Манай һургуули үхибүүдэй уншалгын шадабариие дээшэлүүлгын шэглэлээр ажалаа ябуулна. (проблема школы «Развитие читательских навыков»). Тиихэдээ би һургуулиингаа холын хараатай шэглэл баримталбаб.
    2. Манай һургуулида Шираб ба Намжил Нимбуевуудта зорюулһан музейн таһаг бии юм. Эндэмнай Шираб Нимбуевай 1955 ондо хэблэгдэһэн «Ёлкын дэргэдэ» гэһэн ном харалганда табяатай байдаг. Тус хомор, сэнтэй (раритетный) экспонат хүүгэдэй һонирхол татадаг.
    3. Классһаа гадуур уншалгын программа соо энэ темэ оронхой. Ном соохи бүхы шахуу шүлэгүүд үхибүүдтэ тараагданхай, бэлэдхэл эхилэнхэй. Шэнэ жэлэй һайндэртэ эрхим уншагшадай конкурс ёлкын дэргэдэ үнгэрхэ.
    Шүлэгүүдынь яряанай хэлэндэ ехэ дүтэ, аятай зохидоор дуулдана, илангаяа үхибүүдэй сээжэлдэхэдэ хүнгэн, ульгам.
    Бүтээлнүүдыень үхибүүд уншажа, сээжэлдэжэ, дахин шэнээр хэблэгдэһэн номуудыень гар соогоо барижа, нюдөөрөө хаража байгаа һаа, аман хэлэлгэнь баяжаха, хүгжэхэ гэжэ һанагдана.
    Би заншалта бэшэ (нетрадиционный) хэшээл зохёогооб. Классһаа гадуур уншалгын хэшээл ехэхэн бэлэдхэлтэй байдаг хүүгэдэйнгээ багаханшье һаань, бэдэрэн шэлэлгэ эмхидхээб (частично-поисковый метод). Үхибүүд Шираб Нимбуевые манай нютагай омогорхохо одомнай гэжэ ойлгожо абаха, тэбхэр 50 жэлэй урда мүндэлһэн алтан ойто номтой танилсаха, тиигэжэ тэдэнэй хараса үргэдэхэ байна (новые знания, расширение кругозора). Багашуулай ухаан сэдьхэлэй хүгжэлтые хараадаа абан, эрхим һайн оршон байгуулхые оролдохо байнаб (высоко-положительное эмоциональное поле). Тиихэдээ тэдэмни сэдьхэл зүрхөө нээжэ, мэдэрэл бодолынь (чувство восприятия) хурсадаха байна.
    Уран гоёор уншалга, дуу дуулалга, зүжэг наадалга, хатаралга – эдэ бүгэдэ һургалгын эгээл үндэр зохёохы шата (творческий уровень) болоно. Хэшээлэй үргэлжэлэл ёлкын дэргэдэ болохо хадань, удаан хүлеэлгэн, бэеэ даажа бэлэдхэл болоно. Энэмнай аргагүй ехэ хүмүүжүүлхы удхатай.
    Үшөө юу тэмдэглэмээр бэ гэхэдэ, ургажа ябаа багашуулые хүсэдөөр түрэл хэлэеэ шудалжа, сэнтэй үгэ ойлгожо, сэдьхэл зүрхэеэ хүдэлгэхэ, уян нарин мэдэрэлтэй хүнүүд болгохо холын хараа (далёкую перспективу) баримталан, хэшээлээ түсэблэбэб.
Должит ДАМБИЕВА,
Эгэтэ

гаршаг