ҮЛЬГЭРШЭД

XVIII зуун жэлдэ –

Мүнхэ Эрэнов

Абжаа Садуев

Хамаган Петриков г.м.

XIX зуун жэлдэ –

Пёохон Петров

Парамон Дмитриев

Папа Тушемилов

Сагаадар Шанаршеев

Николай Гулханов

Аполлон Тороев

Д.Д. Данчинов

Платон Степанов

Бажей Жатухаев

Майсан Алсыев

М.М. Бардамов

Н.Э. Иринчеева

Д.И. Манзаракшеева

Н. Очиров

Х. Петчиков

Ч.Ц. Цыренов

Тыхеев

Марба Базаров г.м.

Эдэ үльгэршэд Эхирэд-Булгадай, Оһын, Алайрай, Нүхэдэй, Боохоной, Түнхэнэй, Ахын, Зэдын, Хэжэнгын мүн бэшэшье аймагуудта ажаһууһан юм.

Үльгэр хөөрэлгэ 3 хубиһаа бүридэдэг:

1. Угталга.

2. Сэг даралга (үльгэршэнэй забһар хэхэ үедэ шагнагшад түүрээлгэ хэлэдэг).

3. Үдэшэлгэ.

Папа Михайлович Тушемилов

“Гэсэр” үльгэрһөө гадна 10 томо үльгэр, 60 гаран онтохон, 300 үлүүтэй таабари, түүхэлһэн хөөрөөн ба домогуудые мэдэхэ байһан гэдэг.

И. Мадасон тэрээнһээ “Гэсэр” үльгэрэй 4 һалаа – 2100 шүлэглэмэл мүрнүүдые бэшэжэ абаһан юм.

Аполлон Тороев /Эрхүү, Шунта/
(1889-1981)

Ману Тороевна Янгутова – абга эгэшэнь. Тэрээнһээ “Алтан Шагай Мэргэн”, “Хараасгай Мэргэн” г.м. үльгэрнүүдые, олон онтохо, оньһон үгэ, таабаринуудые хадуужа абаа.

А. Тороев граждан дайнай үеһөө революционно удхатай дуунуудые, онтохон, үльгэрнүүдые зохёожо эхилээ. Тэдээн соогоо ангиин тэмсэл, хубисхал, хамтын ажал, коммунис партияа магтана.

Жэшээнь: “Армаан Дурмаан хоёр” – үльгэр, “Тулаев баатар”, “Генерал Балдынов” – домог-поэмэ, “Ленин-багша” – үльгэр-поэмэ г.м.

А. Тороев 44 үльгэр, 119 онтохо, хэдэн зуугаад дуу, таабари, оньһон хошоо үгэнүүдые мэдэдэг байгаа.

1939 он – СССР-эй уран зохёолшодой холбооной гэшүүн. “Хүндэлэлэй тэмдэг” ордентой, “Буряадай АССР-эй искусствын габьяата ажал ябуулагша” – нэрэ зэргэтэй.

Егор Иванович Сороковиков-Магай /Түнхэн, Тала/
(1869-1948)

Ород яһанай хүн. Эхэ эгэшэ хоёрһоо дуунуудые сээжэлдээд, өөрөө дууладаг, хуур дээрэ наададаг һэн.

Үбгэ эсэгэнь буряад эхэнэртэй гэрлэһэн, хүниие эмшэлдэг байхадань, “Маг” гэжэ нэрлээ. Тэрээнһээ Е.И. Сороковиков олон арадай аман зохёол хадуужа абаа: “Илья Муромец”, “Иван царевич” г.м. Мүн буряад болон эвенк арадай аман зохёолнуудые мэдэдэг байгаа: “Ниидэдэг лама”, “Хүсэтэ хоёр аха дүүнэр тухай”, “Сактахи Мэргэн” г.м.

Тэрэ өөрөө үльгэр онтохонуудые зохёодог байгаа. Жэшээнь: “Ангууша Фёдор японтониие яажа намнааб”, “Омог дорюун Эрхүү ба тэрэнэй сэсэн эсэгэ Мүнхэ-Сарьдаг тухай домог” г.м.

1940 он – “Магайн онтохонууд” – ном

1948 он – “Бур. АССР-эй искусствын габьяата ажал ябуулагша” гэһэн нэрэ зэргэ олгогдоо.