ГЛАГОЛ

        Глагол юумэнэй үйлэ, байдал тэмдэглээд, юу хэнэб? яанаб? гэһэн асуудалнуудта харюусадаг хэлэлгын хуби.
        Глагол бүридэлөөрөө амяараа ба суг гээд илгардаг. Амяараа глагол нэгэ үгэһөө бүридэнэ: бэшэнэ, суг глагол 2-3 үгэһөө бүридэнэ: бэшэжэ һууна.
        Глагол 4 түхэлтэй: хандаһан түхэл, мэдүүлһэн түхэл, причасти ба деепричасти.
        Хандаһан түхэл 1-дэхи, 2-дохи, 3-дахи нюурта хандаһан (ЗУДХҺГ) захиралта, уряал, дурадхал, хүсэл, һэргылэлгэ, гуйлта тэмдэглэдэг, 3 нюурта хубилдаг. 1 н. –һуу, -я; 2 н. –ыш, -ыт, -аарай, -гты; 3 н. –г, -уужа, -һай гэжэ залгалтануудые абадаг.
        Мэдүүлһэн түхэл үйлын болоһон саг харуулдаг, 3 сагта хубилдаг. Мүнөө сагай –на, үнгэржэ байһан –ба, үнгэрһэн саг –аа, ерээдүй саг –ха залгалтануудые абадаг. Хандаһан ба мэдүүлһэн түхэл мэдүүлэл соо ехэнхидээ хэлэгшэ болодог.
        Причасти юумэнэй нэрэ шэнги 7 падеждэ хубилдаг, 2 хамаадалай залгалтануудые абадаг, глагол шэнги саг харуулдаг глаголой түхэл.
        Причасти 5 илгаатай: үнгэрһэн сагай –һан, үни үнгэрһэн сагай –нхай, ерээдүй сагай –ха, дабтаһан –даг, шэнжын –гша, -ааша, -яаша гэһэн залгалтануудые абадаг. Причастинууд мэдүүлэл соо ехэнхидээ элирхэйлэгшэ ба хэлэгшэ болодог.
        Деепричасти дүүрээгүй удхатай үйлэ харуулдаг, хубилдаггүй глаголой түхэл. Деепричастинууд 10 илгаатай: илгаһан–аад, холбоһон –жа, ниилэһэн –н, үргэлжэлһэн –һаар, зорилгын –хаа, болзоогой–бал, уридшалһан –мсаар, -халаар, хизаарлаһан –тар, зуурандын –нгаа, шэлэһэн–нхаар гэжэ залгалтануудаар гарадаг. Үргэлжэлһэн, болзоогой, уридшалһан, хизаарлаһан деепричастинууд 2 хамаадалай залгалтануудые абадаг.
        Деепричастинууд мэдүүлэл соо ехэнхидээ ушарлагша болодог.

ГАРШАГ