ШЭЛЭЛТЭ КУРС
 
ЗЭДЭ ГОЛОЙ ДОМОГУУД
 
Тайлбари бэшэг
 
Буряад ороной нютаг бүхэнэй зон өөрын баян арадай аман зохёолтой: домогуудтай, дуунуудтай, түүхэтэй… Эрдэмтэд, һургуулиин багшанар, музейн хүдэлмэрилэгшэд (бии газартань), нютагай эдэбхитэд домогуудые суглуулха, согсолхо талаар ехэхэн ажал үнгэргэһэн, үнгэргэжэшье байдаг. Зарим һурагшад эрдэмэй конференцинүүдтэ, суглаануудта хабаадажа, домогууд тухай өөрынгөө проект хамгаалдаг.
Һүүлэй жэлнүүдтэ буряад арадай онтохонуудай, домогуудай, үльгэрнүүдэй суглуулбаринууд олоор хэблэгдэжэ, зоной анхарал татана. Тиигэжэ хүн бүхэн үльгэршэниие шагнангүй, өөрөө уншажа, үльгэр домог мэдэхэ аргатай болонхой.
Манай дурадхаһан элективнэ курсын программа Буряадай арадай поэт, Галина Жигмытовна Раднаевагай “Хатан эжы Зэдэмнай” (Үльгэр, домогууд. II, III, IҮ, Ү ботинууд. Улаан–Үдэ, 2005, 2006, 2007 онуудта хэблэгдэһэн) гэһэн буряад литературна хэлээр болон сартуул диалектээр найруулагдаһан, 2005, 2006, 2007 онуудта Улаан–Үдэ хотодо хэблүүлэгдэһэн номуудай үндэһэн дээрэ бэшэгдэнхэй.
Анхандаа буряад зон уулзахадаа гү, али танилсахадаа, “Та алидбта?”, “Ямар угайбта?”, “Эсэгэтнай хэн бэ?” г. м. һурадаг байһан юм.
Мүнөө һургуулида 14–15 наһа хүрэһэн горитойхон хүбүүд, басагадта өөрынгөө хүн талые ойлгохо, һонирхохо асуудалнууд бии болодог: “Хэн гээшэбиб?” “Хэд гээшэбибди?”, “Манай арад ямар хүгжэнэб?” г.м. түрэл соёл болбосоролдоо хандаха эрилтэ ехэ болодог.
Тиин энэ курс үзэхэдөө, һурагша бүхэн арадайнгаа абажа, хадагалжа ябаһан баялигые мэдэхэ болохо, һонирхохо, эжы абаһаа үльгэр, домогуудые бэшэжэшье абаха хүсэлтэй болохо гэжэ найдагдана. Тиихэдээ тэдэ өөһэдынгөө уг гарбалай, соёл болбосоролой, ажабайдалай шухала асуудалнуудаар һонирхолтой болохо ушартай.
Курсын зорилго: һурагшадые арадайнгаа аман зохёолой нэгэ дээжэ болохо домогуудаар һонирхуулжа, Эхэ орондоо, тоонто нютагтаа, дуратайгаар хүмүүжүүлгэ.
Шиидхэхэ асуудалнууд:
·  һурагшадай ном уншаха һонирхолыень хүгжөөлгэ, номдо дуратайгаар хүмүүжүүлгэ;
·  домогуудые хөөрэжэ үгэһэн информантнуудай баримтануудые шэнжэлһэн эрдэмтэдэй ажалтай танилсалга;
·  домогуудые эрдэмэй талаһаа бүлэглэн хубаарилжа, тэдэниие илгажа һуралга;
·  арадай зохёоһон онтохон, дуунууд, үльгэрнүүд, уран зохёолнууд соо домогуудые оложо шадаха шадабари хүгжөөлгэ;
·  буряад домогуудые ондоо арадуудай домогуудтай зэргэсүүлгэ;
·  номой текстээр практическа ажал ябуулха шадабари хүгжөөлгэ;
Энэ программа бэелүүлхын тула багша домогуудай теориин талаһаа ехэ бэлэдхэлтэй, шадабаритай, дүй дүршэлтэй байха ёһотой юм. Тэрэнэй хэшээлдээ (илангаяа практическа хэшээлнүүдтээ) мүнөө үеын методикын элдэб шэнэ түхэлэй онол аргануудые хэрэглэбэл, тон һайн гэжэ һанагдана. Багшын һурагшадаа хэдэн бүлэг болгожо хубаагаад, даабаринуудаа таарамжатайгаар үгөө һаань, хэшээлэй ажалай урагшатайгаар бүтээгдэхэнь дамжаггүй.
Г. Раднаевагай «Зэдэ хатан эжымни» гэһэн 5 боти номууд буряад литературна ба сартуул диалект хэлэнүүд дээрэ хэблэгдээ. Тиимэһээ эндэ багшанарай һурагшадтаяа шэнжэлэлгын ажал хэлэнэй талаһаа ехээр ябуулхаар гэжэ һанагдана. (Элидхэл, реферат, доклад). Дурадхагдаһан номуудые үшөө олон зондо хүртөөхын тула ород хэлэн дээрэ оршуулжа боломоор гээшэ.
Мүн багшын «Буряад хэлэнэй сахим (электрон) үзэлгын ном» (Авторы: Рук–ль проекта, Ж. Дымчикова и др. У–У., 2006 г.) гэһэн ном заатагүй ажалдаа хэрэглэлгэ эндэ хараалагдана.
 
ҺУРАЛСАЛАЙ ТҮСЭБ
 
№№
Программын темын
гол удха
Лекц
Прак
Бүлэгөөр ажал
Рефлекси,
Дискусси
Шалгалта
Саг
1
Буряад арадай түүхэ, соёл болбосорол, аман ба уран зохёол. Тэдэнэй хүгжэлтын шатанууд.
 
 
1
 
 
Бүлэгөөр
 
дискусси
Реферат
1
2
Г. Ж. Раднаевагай
“Хатан эжы Зэдэмнай” гэһэн номуудтай танилсалга.
 
1
 
номуудай презент.
Номуудтай танилсалга
1
3
Буряад арадай аман зохёолой зүйл болохо
домогууд тухай мэдэсэ.
1
 
Бүлэгөөр
өөрөө
Элидхэл
1
4
Буряад домогуудые суглуулагшадтай ба согсологшодтой танилсалга.
1
 
Бүлэгөөр
выставкэ
Элидхэл
1
5
Шэнжэлэгшэдэй домогууд тухай ажалнуудтай танилсалга: домогуудые эрдэмэй талаар бүлэгүүдтэ хубаарилга.
 
1
 
 
Таблица
1
6
«Зэдэ голой домогууд» гэһэн номоор ажал ябуулга.
Зэдэ голой домогуудые эрдэмэй талаар бүлэгүүдтэ хубаарилга. Домогууд тухай мэдэсэеэ Г. Раднаевагай ном шудалхадаа, нэмээхэ (В. Ш. Гунгаров).
1
1
Бүлэгөөр
 
номоор практическа ажал
2
7
Мифическэ зүйл баримтануудтай домогууд.
 
1
Бүлэгөөр
Хамгаа
лалга
найруулга
1
8
Сартуулнуудай уг гарбал тухай домогууд.
 
1
 
Хамгаалалга
Угай
һарбаалжан
1
9
Сартуул буряадуудай түүхэ тухай домогууд
 
1
Бүлэгөөр
 
Аймагай карта
1
10
Сартуулнуудай мэдээжэ зон
2
8
 
 
Альбом хамгаалалга
10
А)
Суута ламанар
1
1
 
 
 
 
Б)
Зэдэ нютагай уран «шэдитэн»
 
2
 
 
 
 
В)
Зэдэ нютагай баатарнууд
1
2
 
 
 
 
Г)
Зэдэ нютагай ангуушад
 
1
 
рассказ
фотоальбом
хэхэ
1
Д)
Зэдэ нютагай һур харбагшад
 
1
 
дискусси
Фотоальбом
1
Е)
Зэдэ нютагай уран гартан
 
1
 
 
материал бэлд.
1
11
Сартуулнуудай бүхэшүүл тухай домогууд
1
1
Бүлэгөөр
дискусси
элидхэл
буряад барилдаан
2
12
Сартуулнуудай нютаг нуга, газар уһан болон байгаали тухай домогууд
1
1
 
Хөөрэлдөөн
найруулга
2
13
Домогуудай үльгэрэй баатарнуудтай холбоотой байлга.
 
1
 
 
 
1
14
Информантнууд тухай мэдээн
 
1
 
дискусси
уулзалга
1
15
Тобшолол
 
2
 
 
пресс–конфер.
2
 
Хамта дээрээ
 8
24
 
 
 
32
 
ҺУРАЛСАЛАЙ ТЕМАТИЧЕСКА ТҮСЭБ
 
№№
Лекциин сэдэб
Сэдэбэй удха
Ажаглалта
саг
1
Буряад арадай түүхэ, соёл болбосорол, аман ба уран зохёол. Тэдэнэй хүгжэлтын шатанууд
 
1. Буряад арадай 4 гол угсаатанһаа бүридэлгэ (Д. Д. Нимаев, түүхын эрдэмэй доктор). Тэдэнэй хүгжэлтын түүхэ.
2. а) Сэлэнгын буряадууд. Сартуул буряадууд;
б) Хориин буряадууд;
в) Хонгоодор буряадууд;
г) Эхирэд-булагадай буряадууд.
“Буряадай түүхэ”, “Буряад литература”, “Буряад искусство” гэһэн номуудые һурагшадай
уншалга.
1
2
Г. Ж. Раднаева – Буряад арадай поэтесса. Тэрэнэй зохёохы ажаябуулга. Поэдэй
“Хатан эжы Зэдэмнай” гэһэн 5 ботиһоо бүридэһэн номууд соохи нютагай үльгэр домогууд.
1. Г. Раднаевагай зохёохы ажаябуулга.
2. Авторай гражданска баатаршалга.
3. Номой байгуулга, зохёохы түүхэ.
4. Зэдэ голой үльгэр домогууд.
5. Буряад хэлэнэй сартуул диалект.
Текст анхаралтайгаар уншалга.
1
3
Буряад арадай аман зохёол болон домогууд.
1. Буряад домогууд тухай тобшо мэдээн.
2. Буряад домогуудай мүнөө үеын байдал.
Реферат
1
4
Буряад домогуудые суглуулагшад болон согсолборилогшод.
1. Мэдээжэ эрдэмтэд Ц. Жамцарано, М. Н. Хангалов гэгшэдэй түүхэ ба домогуудые бэлиг ехэтэ үльгэршэдһөө бэшэжэ абалга.
2. ХVII–XIX зуун жэлнүүдтэ Г. Ф. Миллер, Н. Георги, П. С. Паллас, А. М. Позднеев, Я. С. Смолев, А. Д. Руднев болон бусад ород эрдэмтэдэй буряад домогуудые шэнжэлэлгэ.
3. Түрэл арадайнгаа фольклор шудалһан мэдээжэ эрдэмтэд: С. П. Балдаев, А. И. Уланов, Ц. Б. Цыдендамбаев, П. Т. Хаптаев, Г. О. Туденов, А. Б. Соктоев, Ц.–А. Дугар-Нимаев, М. П. Хомонов, Е. В. Баранникова, М. И. Тулохонов, Н. О. Шаракшинова, С. С. Бардаханова, С. Ш. Чагдуров, Т. М. Михайлов, А. Д. Бурчина, Д. Д. Гомбоин, В. Ш. Гунгаров, Б. Д. Баяртуев, Р. С. Дылыкова, Л. Ц. Малзурова гэгшэд ехэ габьяатай юм.
4. Монгол угсаатанай аман зохёолой баялиг шудалһан хилын саанахи эрдэмтэд: Ц. Дамдинсүрэн, Б. Ринчен, Д. Цэрэнсодном, С. Дулам, Х. Сампилдэндэв, Ш. Гаадамба болон бусад.
 
“Түхэреэн шэрээ”
1
5
Домогуудые эрдэмэй талаһаа бүлэглэн хубаарилга.
Буряад домогуудые научна бүлэглэн хубаарилга.
Эрдэмтэн В. Ш. Гунгаровай домогуудаар дурадхаһан классификаци шэнжэлэлгэ.
1. Эрдэмтэн М. Н. Богдановай домогууд тухай классификаци.
2. Эрдэмэй талаар шэнжэлэгшэ Ц. Б. Цыдендамбаевай түүхэ домогууд тухай тобшолол.
3. А. И. Улановай домогууд тухай дурадхаһан эрдэмэй хубаарилга.
4. Н. О. Шаракшиновагай домогуудые бүлэглэн хубаарилга.
5. В. Ш. Гунгаровай домогуудай классификаци.
1. Одо мүшэд тухай космогоническа домогууд.
2. Амитадай ба тэдэнэй онсо илгаануудай бии болоһон тухай этиологическа домогууд.
3. Мифическэ зүйл баримтануудтай домогууд.
4. Буряадуудай уг гарбал тухай домогууд.
5. Буряад зоной түүхэ тухай хэлэгдэһэн домогууд.
6. Бүхэшүүл тухай домогууд.
7. Нютаг нуга, газар уһан болон байгаали тухай домогууд.
Энээн тухай мэдээнүүд ба дискусси.
Сэлэнгын, хори–буряадуудай, эхирэд–булагадай, хонгоодорнуудай домогуудтай танилсалга.
 
 
 
1
6
Зэдэ голой домогууд
Зэдэ голой домогуудые эрдэмэй талаһаа бүлэглэн хубаарилга.
1. Мифическэ зүйл баримтануудтай домогууд.
2. Буряадуудай уг гарбал тухай домогууд.
3. Буряад зоной түүхэ тухай хэлэгдэһэн домогууд.
4. Бүхэшүүл тухай домогууд.
5. Нютаг нуга, газар уһан болон байгаали тухай домогууд.
«Зэдэ голой домогууд» гэһэн номоор практическа ажал ябуулга.
1
7
Мифическэ зүйл баримтануудтай домогууд.
Хада байсын болон нуга тохойн эзэд тухай; Таглиин нуур, Соростын обоо г. м. тухай домогууд.
Топонимика тухай мэдээн
1
8
Сартуулнуудай уг гарбал тухай домогууд.
 
Сарата уулын хормойһоо гаража ерэһэн монгол изагууртан; Сартуулай 7 эсэгэ, 9 гол, 49 обогтон; Сартуул-Харай, Булгад-Сартуул: зээрдэ азаргын сартуул, сартуул-булгад, хатьган-хүхүйт, хэрдэг, хачинууд, алагуй, хурлааг, сонгоол, атаган, һойхо, тэртэ, цэнхьлэн-заяагтай, салжууд, хачиитан, бүжүгүн, ашабагад, хатигантан, хорчид, хэрдэг, уряанхан болон бусад тухай мэдээнүүд. Домогууд.
Сартуулнуудай угай схемэ
Зохёохо
1
9
Сартуул буряадуудай түүхэ тухай хэлэгдэһэн домогууд.
Сартуулнуудай түүхэдэ хабаатай асуудалнууд.
ХХ зуун жэлэй Росси гүрэнэй түүхэ
1
 
 
Зэдэ нютагта һуурижаһан олон яһатанай түүхэ, домогууд.
 
 
 
 
Сартуул Булагай дасан. Дасантай холбоотой домогууд.
 
 
 
 
Хасагуудай байра байдал. Тэдэнэй атаман Айсуев Бато.
 
 
10
Сартуулнуудай мэдээжэ зон.
 
 
10
А)
Сартуулнуудай мэдээжэ ламанар
Суута ламанарай арад зондоо туһатай, эмтэй домтой, арадайнгаа хэрэгыень бүтээжэ байһан тухай.
 
 
 
 
Һомо гүйлгэн, газар тобшололго...
 
 
 
 
Ламанарай ажабайдалда 1930–аад онуудай һүрөөтэ хашалган, хардалган.
 
 
Б)
Зэдэ нютагай уран «шэдитэн»
Эмгэй эжы
 
 
В)
Зэдэ нютагай баатарнууд.
Марактай баатар
 
 
Г)
Нютагай ангуушад.
Рабданов Д. Б.
 
1
Д)
Нютагай һур харбагшад.
Лубсанов С. Л.
 
1
Е)
Зэдэ нютагай уран гартан:
Мүнгэн дархашуул, шудхагшад, шулуун, модон ба яһан дээрэ һиилэгшэд, барлагшад, дархашуул, нарин дархашуул, мебель бүтээгшэд. Тэдэнэй тоодо Р. Б. Буянтуев, Б. О. Бадмаев, Л. Д. Дашиев, Э. Н. Жамцуев, С. С. Санжиев, С. Шаралдаев, Э. Ц. Будаев, Ц. И. Бадмаев болон бусад ороно.
Нютагайнгаа зоной уран гартан тухай мэдээн.
1
11
Зэдэ нютагай бүхэшүүл тухай домогууд.
Зэдэ нютагай баатарнуудай бата хүсэн, арга шадал, юумэнһээ айха сухарихагүй зориг домогууд соо дурдагданхай.
 
2
12
Сартуулнуудай нютаг нуга, газар уһан болон байгаали тухай домогууд.
1. Эдэ 2 янзын домогууд болоно: а)удхаараа түүхын шэнжэтэй аад, буряад арадай ажабайдалһаа эхи абаһан байдаг; б)нүгөөдүүлынь үльгэрэй баатарнуудтай холбоотой юм.
 
2
13
Домогуудай үльгэрэй баатарнуудтай холбоотой байлга.
“Чингис хаан Зэдэ голоор агнажа ябахадаа, эрдэнитэ хара үнэгэнтэй дайралдажа, тэрэнээ мүшхэһөөр, түхэреэн ехэ хадые хоёр дахин тойруулжа намнаба ха…”.
Тиигэхэ үедөө Эзэн богдо тэндэхи хада уулануудта, газар уһанда болон Бүрин-Хаан, Инзагата, Үшөөтэй (Үнжөөтэй), Сагаатай (сагаан тала), Гэгээтэй (сэлмэг һаруулхан), Нарин (Нариихан гол), Бургалтай (Саһанай бургадаг), Баруун Нарин, Оёор, Тори (тойруу гол), Алцаг гэһэн нэрэнүүдые үгэһэн һурагтай.
Словарна ажал. Топонимика.
Үгэнүүдэй удхаар ажал ябуулга.
Электрон номоор, толёор хүдэлэгты
1
14
Информантнууд тухай мэдээн.
Арадайнгаа аман зохёолой баялиг һанажа, залуу үетэндэ дамжуулдаг буянтай зон.
һурагшадай элидхэл.
1
15
Тобшолол.
Нютагайнгаа хүндэтэй зониие ба һургуулиин захиргааниие класстаа урижа, энэ асуудалаар тэдэнтэй хөөрэлдөөн.
“Манай нютагай домогууд” гэһэн сэдэбээр һурагшадай эрдэмэй хуралдаа үнгэргэлгэ.
2
 
Бүхы саг
 
 
32
 
АСУУДАЛНУУД БОЛОН ДААБАРИНУУД
 
1. Буряад аман зохёол юундэ арадай баялиг гэгдэнэб?
2. Буряад арадай аман зохёол хэзээ зохёогдооб? Танай һанамжа.
3. Аман зохёолой жанрнуудай дунда домогууд ехэ һуури эзэлдэг. Тэдэ урда сагай хүнүүдтэ ямар нүлөө үзүүлдэг байгааб?
4. Буряад домогуудые суглуулха ба шэнжэлхэ хэрэгтэ хубитаяа оруулһан эрдэмтэдые нэрлэгты. Тэдэнэй хэһэн ажал тухайнь хөөрэгты.
5. Г. Ж. Раднаевагай зохёохы зам тухай хөөрэжэ үгэгты. Тэрэнэй “Хатан эжы Зэдэмни” гэһэн 5 боти номуудынь хэзээ хэблэгдээб? Тэдэнэй ямар домогуудынь таанадта һайшаагдааб?
6. Таанад өөрынгөө нютаг тухай домогуудые мэдэхэ гүт? Мэдэхэ һаа, хөөрэжэ үгэгты. Нютагайнгаа наһажаал зонһоо домогуудые суглуулагты. Танай аба эжы мэдэхэ домогуудаа таанадта хөөрэдэг гү?
7. Буряад домогуудые темын талаһаа бүлэгүүдтэ хубаарилжа, таблица зохёогты. В. Ш. Гунгаровай дурадхаһан домогуудай классификаци тухай хөөрэгты.
8. “Хатан эжы Зэдэмни” гэһэн номой удхаар хэмжээ ябуулга үнгэргэгты. Одо мүшэд тухай домогуудые хөөрэгты.
9. Амитадай болоод тэдэнэй онсо илгаануудай бии болоһон этиологическа удхатай домогуудые хөөрэгты.
10. Мифическэ зүйл баримтануудтай домогуудые хөөрэгты.
11. Буряадуудай уг гарбал тухай домогуудые хөөрэгты.
12. Буряад зоной түүхэ тухай хэлэгдэһэн домогуудые хөөрэгты.
13. Бүхэшүүл тухай домогуудаар найруулга бэшэгты. Багша хэшээлдээ һурагшадта “Манай нютагай суута бүхэшүүл” гэжэ темэ дурадхажа, изложени бэшүүлжэ болохо.
14. Нютаг нуга, газар уһан болон байгаали тухай домогуудые хөөрэгты.
15. “Минии уг гарбал” ба “Угаймни түрүү зон” гэһэн темэнүүдээр проект зохёогты.
16. “Манай нютагай зоной түүхэ” гэһэн темээр проект хамгаалагты.
17. “Минии гэр бүлын түрүү зон” гэһэн темээр проект зохёогты.
18. “Манай нютагай түрүү зон” гэһэн темээр статья газетэдэ бэшэгты.
19. “Минии нютагай домогууд” гэһэн темээр проект хамгаалагты.
20. “Минии нютагай хада уулануудай нэрэнүүд” гэһэн темээр проект зохёогты.
21. “Манай баялиг – нютагай байгаали” гэһэн темээр проект зохёогты.
22. “Эхэ байгаалияа хамгаалая!” гэһэн темээр найруулга зохёогты.
23. “Манай Эхэ байгаали” гэһэн темээр найруулга бэшэгты.
24. Буряадай түрүүшын эрдэмтэн Д. Банзаров тухай элидхэл бэлдэгты.
25. ”М. Р. Чойбонов – лама, эмшэн, поэт, дуушан, ниитэ ажаябуулагша” гэһэн темээр элидхэл бэлдэгты.
26. «Манай нютагай дайнай ветеранууд» гэһэн темээр проект зохёогты.
27. «Манай нютагай дайнай ара талын ажалшад» гэһэн темээр проект зохёогты.
28. «Буряад нютагайм дайнай Геройнууд» гэһэн темээр проект зохёогты.
29. «Зэдэ нютагайм суута зон» гэһэн темээр проект зохёогты.
30. «Зэдэ нютагайм суута домогууд» гэһэн темээр проект зохёогты.
 
Хэрэглэгдэһэн зохёолнууд:

1. Балдаев С. П. Родословные предания и легенды бурят. Улан-Удэ, 1970.
2. Владимирцов Б. Я. Общественный строй монголов. Л., 1937.
3. Гаадамба М., Цэрэнсодном Д. Монгол ардын аман зохиолын бичиг. Улаан-Баатар, 1964.
4. Гунгаров В. Ш. Буряад домогууд. Улаан–Үдэ, 2004.
5. Гунгаров В. Ш. Буряад арадай түүхэ домогууд. Улаан-Үдэ, 1990.
6. Дылыкова Р. С. Мифологическая основа эпоса “Гэсэр”. Диссерт. на соиск. уч. ст. к. фил. н., Улан–Удэ, 2000.
7. Дугар-Нимаев Ц-А., Лыгденов Д. Д., Цыбиков Р. Ц. Буряад литература. Хрестоматии. 8 кл. Улаан-Үдэ, 1980.
8. Легенды и предания бурят. Улан-Удэ, 1993.
9.  Мифы народов мира. Т.1. М., 1980.
10. Михайлов Т. М. Бурятский шаманизм: История, структура и социальные функции. Новосибирск, 1987.
11. Махатов Б. Были и предания байкало-кударинских бурят. Улан–Удэ, 1963.
12. Соктоев А. Б. Становление художественной литературы Бурятии дооктябрьского периода. Улан–Удэ, 1976.
13. Тулохонов М. И. Предание о Шобол-бүхэ // Традиционный фольклор бурят. Улан–Удэ, 1980.– С.74–94.
14. Тулохонов М. И. Бурятские исторические жанры // Поэтика жанров бурятского фольклора. Улан–Удэ, 1980. – С.3.
15. Уланов А. И. Древний фольклор бурят. Улан-Удэ, 1974.
16. Хангалов М. Н. Собрание сочинений. Т. 1, 2,3. Улан–Удэ, 2005.
17. Цыдендамбаев Ц. Б. Бурятские исторические хроники и родословные. Улан–Удэ, 1972.
18. Шаракшинова Н. О. Бурятское народное творчество. Иркутск, 1975.
19. Шаракшинова Н. О. Мифы бурят. Иркутск, 1980.
20. Шаракшинова Н. О. Бурятское народное творчество. Иркутск, 1980.
21. Шойдоков Д-Ц. Ш., Гармаева К. Н. Буряад литература. 7-дохи класста үзэхэ ном. Улаан-Үдэ, 1991. – 332 н.
22. Чагдуров С. Ш. Происхождение Гэсэриады. Новосибирск, 1980.
23. Чагдуров С. Ш. Стихосложение Гэсэриады. Улан-Удэ, 1980.
24. Элиасов Л. Е. Байкальские предания. Улан-Удэ, 1966. 

гаршаг