Мүнөө үедэ личностна–ориентированна һургалгын гол үзэл бодол хадаа һурагшадта тус тустань гэхэ гү, али хүн бүхэнэйнь онсо шэнжэ шанарые хараадаа абажа хандалгада ехэ анхарал хандуулагдана.

Юрэнхыдөө дунда һургуулида зааха шэнэ һургалгын арганууд заатагүй хэрэгтэй болонхой. Буряад хэлэ, литература заадаг түрүү багшанар эдэ шэнэ онол аргануудые хэшээлнүүдтээ хэрэглэжэ ба нэбтэрүүлжэ байһаниинь мэдээжэ.

Мүнөө үеын педагогикын түрүү онол аргануудай нэгэниинь – проектнэ метод болоно. Энэ онол аргын эхиндэ үнгэрһэн зуугаад жэлнүүдэй туршада США-гай эрдэмтэд Д. Дьюи, В. Х. Килпатрик, Росиин С. Т. Шацкий болон бусад байһан байдаг.

Энэ методэй бүтээгдэхэдэ, һурагшадые һуралсалай ажаябуулгада теоретическэ мэдэсэеэ хэрэглэжэ, практическа дүн гаргажа шадаха шадабари хүгжөөлгэ хараада абтанхай.

Һурагшад һургуулида һурахадаа эдэбхитэй, бэеэ даанги, өөрынгөө үүсхэл бэелүүлжэ шадаха удаадахи шадабаринуудтай болохо зэргэтэй:

·        эгээ түрүүн һуралсалда иимэ шадабари, дадал хүгжөөлгэ: шэнжэлэлгын, рефлексивнэ, өөрыгөө сэгнэлгэ;

·        һурагшадай ойлголгын һонирхол хүгжөөлгэ (приоритет);

·        һуралсалда гансал предмедэй мэдэсэтэй байха бэшэ, харин ажабайдалай шухала асуудалнуудые һайн мэдэжэ, өөрынгөө хубиин хэрэгтэ энэ проблемэеэ шиидхэжэ шадалга;

·        һуралсалые ажабайдалтай холбохо гол ёһо бэелүүлгэ.

 

Хэшээлдээ буряад уран зохёолой гүнзэгы удха шудалхадаа, ажаябадалай дүй дүршэл ойлголго һурагшын сэдьхэл бодолдо сэгнэшэгүй нүлөө үзүүлжэ, хүгжэлтыень һайжаруулха юм.

Эндэ багшын зорилго гэхэдэ, һурагшадые тойроод байһан ажабайдалай орёо асуудалнуудые зүбөөр ойлголго болоно.

Проектнэ методэй технологиин зорилгоор һурагшад ажабайдалай гол проблемэнүүдые ойлгожо, хубиингаа хэрэгүүдтэ гэхэ гү, али һуралсалдаа, ажалдаа хэрэглэжэ һураха зэргэтэй болохо тухайнь һанамжанууд доро дурадхагдана.

1.Шиидхэгдээгүй проблемэтэй асуудал шэлэлгэ.

2. Проблемэ шиидхэхэ харюу бэдэрэлгэ.

3. Идейнүүдээрээ, өөрынгөө һанал бодолоороо андалдалга.

4. Тэдэнэй нэгыень онсолон шэлэлгэ.

5. Һурагша бүхэнэй өөрын даабаритайгаар хүдэлэлгэ.

4. Дүгнэлтэ гаргалга.

5. Хамгаалалгын түсэб зохёолго.

 

1.     Зохёохы хүдэлмэриин (проектын) үнэмшэлгэ бэлдэлгэ.

2.     Зохёохы хүдэлмэриин (проектын) хамгаалгын түхэл бүтээлгэ.

3.     Зохёохы хүдэлмэриин (проектын) гол бодол дамжуулга

4.     Нэмэлтэ литература, цитировалха материал хэрэглэлгэ.

5.     Зохёохы хүдэлмэри хамгаалалгын гурим сахилга.

6.     Зохёохы хүдэлмэриин удха, шэнэ мэдэсэ, һонин зүйл, хөөрөөнэй маяг, үзүүлхэ материал хэрэглэлгэ г. м.

7.     Сэгнэлтэ.

8.     Комиссиин гэшүүдэй сэгнэлтэ.

Эдэ проектын найман эрилтэнүүд буряад хэлэ, литературын багша Я. Ц. Ивахиновагай ажалһаа абтаба. (2006 ондо Республикын багшанарта Ц. Доной «Хиртэһэн һара» гэһэн зохёолоор 8 класста проектнэ хэшээл үнгэргэргэгдөө һэн).

 

·        Проектын бэеэ даанги байлга;

·        шиидхэгдээгүй асуудалай хойшолуулагдашагүй байлга;

·        темэеэ дүүрэнээр тайлбарилга;

·        өөрэ ба онсо һонёор проблемэ шиидхэлгэ;

·        уран шадамараар болон эли тодоор проектэеэ хамгаалалга;

·        презентациин үедэ проектын удха тайлбарилга;

·        харуулан ойлгуулхын тула ТСО, ИКТ хэрэглэлгэ;

·        асуудалнуудта харюу үгэлгэ;

·        тобшолол хэлгэ;

·        проектын темын шухала байлга;

·        проблемэ гүнзэгыгөөр шэнжэлэлгэ;

·        дурадхагдаһан шиидхэбэринүүдэй һонин удхые илгаруулга;

·        дурадхаһан продуктын шанарые сэгнэлгэ;

·        презентаци хамгаалгын үнэншэхөөр үндэһэ баримтануудые тодорхойлолго.

Экспертнүүд проектын презентациин бүхы ажалда сэгнэлтэ үгэхэ ёһотой юм.

1. Практикатай холбоотой проект;

2. Шэнжэлэлгын проект;

3. Мэдээсэлэй проект;

4. Зохёохы проект;

5. Рольнуудай ашаар гүйсэдхэхэ проект.

 

Проектнүүдые предмедүүдэй хоорондохи харилсаануудай 

шэнжэһээ дулдыдажа, бүлэглэн хубаарилга

 

1. Монопредметнэ;

2. Межпредметнэ.

Проект үнгэргэхэ сагые бүлэглэн хубаарилга

 

·        Богони болзортой үнгэргэхэ проектнүүд (4–6 хэшээл);

·        Неделиин туршада үнгэргэхэ проектнүүд (20–30 ч.);

·        Жэлэй хугасаа соо үнгэргэхэ проектнүүд.

·        Хоёр жэлэй туршада үнгэргэхэ проектнүүд.

 

·        хэшээлдээ мини–проект ба дунда зэргын хугасаатай (среднесрочные) проектнүүдые үнгэргэжэ болоно.

1.     Web–сайт; атлас; бизнес-план; видеофильм; видеоклип; выставкэ; газетэ; фирмэ, журнал; наадан (зүжэг наадан, ураар уншалга, дуу дуулаха шадабари г. м.); карта; костюм; макет; модель; хүгжэмэй зохёол; мультимедийный продукт болон бусад.

·        “Проектнэ нааданууд”;

1.                 экскурсионно проектнүүд;

2.                 хөөрөөнэй проектнүүд;

3.                 конструктивна проектнүүд